„ბეიბიდრამა“ - თეატრი სულ პატარებისთვის

 

რამდენიმე წლის წინ ჩემთვის რომ ეთქვათ, დრამატული სპექტაკლები ჩვილი ბავშვებისთვისაც იმართებაო, არაფრით დავიჯერებდი. მერე კი გადავაწყდი ვიდეოს, სადაც საკუთარი თვალით ვნახე ეს სანახაობა, ბევრი წავიკითხე ამის შესახებ და სხვებისთვის გაზიარებაც მომინდა.

თავიდანვე უნდა აღინიშნოს, რომ ევროპის რამდენიმე ქვეყანაში, მცირეწლოვანი ბავშვებისთვის განკუთვნილი სპექტაკლების შექმნის პრაქტიკა რამდენიმე ათეულ წელს ითვლის; ჩვენი ქვეყნისთვის კი ასეთი რამ ჯერ ახალი ხილია. ამ წერილში მინდა მხოლოდ ერთ კონკრეტულ დადგმაზე, სუსანე ოსტენის „ბეიბიდრამაზე“გიამბოთ.

 შვედეთი საყოველთაოდ აღიარებულია, როგორც მსოფლიოში ერთ-ერთი ლიდერი ქვეყანა საბავშვო თეატრის დარგში. შვედურმა საბავშვო თეატრმა (როგორც სახელმწიფო, ასევე კერძო დასებმა) დამოუკიდებლობისკენ მიმავალი საინტერესო გზა განვლო. ათწლეულების განმავლობაში აღმოცენდა ახალი ფორმები, წაიშალა საზღვრები ჟანრებს შორის, მნიშვნელოვნად გაიზარდა დრამატურგია და საბავშვო თეატრებისათვის ადაპტირებული ლიტერატურის ნუსხა. გაჩნდა კონკრეტულად მცირე ასაკის მაყურებლისთვის შექმნილი ქორეოგრაფიული წარმოდგენებიც; დროთა განმავლობაში ასეთი ტიპის ქორეოგრაფია გამოეყო დრამატულ თეატრს და ახლა უკვე არსებობს როგორც ცალკე ჟანრი - საბავშვო ქორეოდრამა.

შვედური საბავშვო თეატრის რადიკალურად გადააზრებისა და ევოლუციის პერიოდი 1960-იანი წლების ბოლოსა და 70-იანების დასაწყისზე მოდის. სწორედ ამ დროს, დაიწყეს აღმოცენება პატარა, დამოუკიდებელმა თეატრალურმა ჯგუფებმა. ბავშვთა კულტურის, მისი მიზნებისა და ამოცანების, ფორმისა და შინაარსის მიმართ დამოკიდებულების შეცვლა დიდწილად განაპირობა ასტრიდ ლინდგრენის შემოქმედებამ, კონკრეტულად კი „პეპი გრძელწინდას“ დაბადებამ. წიგნის გამოსვლიდან ერთ წელიწადში პეპი უკვე სცენაზეც გამოჩნდა (1946 წელს). მანამდე პროფესიულ თეატრთა რეპერტუარი შემოიფარგლებოდა ვიწრო, კლასიკურ ნაწარმოებთა ნუსხით. მაგალითად 11-14 ასაკობრივი ჯგუფისთვის მიზანშეწონილი იყო რობინ ჰუდის, დევიდ კოპერფილდის, ტომ სოიერის, მეკობრეთა სათავგადასავლო წიგნების, საბავშვო დეტექტივების და ა.შ. ადაპტირებული ვარიანტების ინსცენირება. არ უნდა დაგვავიწყდეს ისიც, რომ დიდი ხნის განმავლობაში საზოგადოებაში მყარად გამჯდარიყო სტერეოტიპი, რომ საბავშვო თეატრი ხელოვნების უფრო დაბალი და ნაკლებ საინტერესო ფორმაა, რაც, თავის მხრივ, განაპირობებდა იმას, რომ დარგი ნაკლებად იყო განვითარებული და ჩაკეტილი ყველაფერი ახალისთვის.

 

შვედურ საბავშვო თეატრზე საუბრისას აუცილებლად უნდა ვახსენოთ თანამედროვე შვედური საბავშვო თეატრის იდეოლოგი და სულისჩამდგმელი სუსანე ოსტენი. ის სულ ახალგაზრდა იყო, როდესაც ახალფეხადგმული თეატრი ჩააბარეს,  1975 წელს „უნგა კლარას“, სტოკჰოლმის თეატრის ახალი განყოფილების სამხატვრო ხელმძღვანელად დანიშნეს. იმ დროისათვის სუსანე ოსტენს უკვე მრავალფეროვანი სარეჟისორო გამოცდილება ჰქონდა. „უნგა კლარა“ („ახალგაზრდა კლარა“. კლარა სტოკჰოლმის იმ უბანს ჰქვია, სადაც თეატრი მდებარეობს) ჩაფიქრებული იყო, როგორც დამოუკიდებელი პატარა თეატრი, რომელსაც სახელმწიფო დააფინანსებდა; თეატრი განსაზღვრული იყო მცირერიცხოვანი აუდიტორიისთვის, (ადგილების მაქსიმალური რაოდენობა 200, თუმცა ზოგიერთ წარმოდგენაზე გაცილებით ნაკლები მაყურებელი დაიშვება). სამიზნე აუდიტორია - ბავშვები - ყველა ბავშვი განურჩევლად სოციალური ფენისა და ეთნიკური ჯგუფისა. საკვანძო იდეა - „ბავშვის ხედვა“ - ბავშვი, რომელიც ფაქტობრივად უუფლებოდ ცხოვრობს უფროსთა საზოგადოებაში. მაშინაც და შემდეგ წლებშიც, ოსტენის ძიებათა მთავარი ობიექტი იყო ბავშვი; ბავშვი, როგორც ცალკეული სუბიექტი, ასაკით მცირე ადამიანი; ბავშვი, როგორც დიალოგის სრულუფლებიანი მონაწილე; ბავშვი, როგორც ინსპირაციის წყარო.

„1971 წელს მივხვდი, რომ საბავშვო თეატრს მოწინავე პოზიცია უჭირავს თეატრალურ სივრცეში და გადავწყვიტე ისეთი რამ მეცადა, რაც მანამდე არასდროს გამეკეთებინა. გადავწყვიტე დამევიწყებინა ძველი კლიშეები, გამეწმინდა მტვრიანი გზები, გაბმული აბლაბუდები. ბავშვებიც ხომ ასე იქცევიან.“ - იგონებს ოსტენი.

 

ხანგრძლივი კარიერის მანძილზე სუსანე ოსტენმა დაამტკიცა, რომ შეიძლება შეეხო ნებისმიერ ტაბუირებულ თემას, მიუხედავად იმისა, ეს ეხება ბავშვს თუ უფროსს. ყოველთვის გაურბის „გაკვალულ გზებს“, მუდმივად მიდის მხატვრული ექსპერიმენტის გზით; ერთი შეხედვით, მისი სარეჟისორო ენა მარტივია, თუმცა დატვირთულია სიმბოლოებით, ყველაფერი განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ატარებს. სწორედ ასეთი თამამი ექსპერიმენტი იყო „ბეიბიდრამა“ (Babydrama) - პირველი წარმოდგენა 6-თვიდან 12-თვემდე ჩვილებისთვის.

„უფროსებს ავიწყდებათ თუ რა ჭკვიანები და გონებაგახსნილები ვიბადებით ადამიანები. - ამბობს სუსანე ოსტენი ერთ ინტერვიუში - როდესაც „ბეიბიდრამაზე“ მუშაობა დავიწყეთ, ეჭვის თვალით გვიყურებდნენ. (მათშორის, მუნიციპალური თეატრალური საბჭოც, რომელმაც პროექტი უსარგებლოდ და ძვირადღირებულად მიიჩნია - ა.მ.) ბევრი თვლიდა, რომ ამ ასაკის ბავშვებს არ უჩნდებათ ესთეტიკური ტკბობის მოთხოვნილება და რომ ჩვენი წამოწყება ერთი დიდი, უცნაური ახირება იყო. მაგრამ პატარებს ასე არ მოეჩვენათ, პირიქით - დიდი ინტერესით უყურებდნენ წარმოდგენას, რომელიც საათი და ოცი წუთი გრძელდებოდა.“

მიუხედავად იმისა, რომ სულ პატარებისთვის შეიქმნა, „ბეიბიდრამა“ ფორმითა და შინაარსით დატვირთული, რთული სპექტაკლია. წარმოდგენის მთავარი თემებია დაბადების საიდუმლოება, ყოფიერება, ამქვეყნად მოვლინება. მაყურებლის თვალწინ თამაშდება ასეთი სიუჟეტი: ქალი და კაცი ერთმანეთს გაიცნობენ, დაახლოვდებიან და ერთხელაც შვილის გაჩენას გადაწყვეტენ. მაყურებელი ხედავს ჩვილის (ემბრიონის, ახალი სიცოცხლის) ცხოვრებას და განვითარებას დედის საშოში, შემდეგ მის დაბადებას. ყველაფერი ახალი და უცხოა. ჩვილი გადის გზას ემბრიონიდან  თავის დაბადების დღემდე. სპექტაკლის ერთ-ერთი მთავარი ხაზია „სად ვიყავი, ვიდრე დედიკოს მუცელში აღმოვჩნდებოდი?“ - რთული, საოცარი, ფილოსოფიური შეკითხვაც კი. ამ პიესაზე „უნგა კლარამ“ დრამატურგ და ბავშვთა ფსიქოთერაპევტ, ან-სოფი ბარანისთან ერთად იმუშავა. (შემდეგ ბარანიმ წიგნიც დაწერა ამავე სათაურით)

„ბეიბიდრამაზე“ მუშაობისას დასმა შეისწავლა ბავშვთა ფსიქოლოგიის შესწავლის ზოგიერთი ასპექტი, ეცნობოდნენ საბავშვო ლიტერატურასთან დაკავშირებულ უახლეს თეორიებს, მოწვეული ჰყავდათ მეანი/ბებიაქალი, რომელმაც სადადგმო ჯგუფს საგანგებო ლექცია ჩაუტარა მშობიარობის თემაზე. მსახიობებმა ერთ ექსპერიმენტშიც მიიღეს მონაწილეობა - რასაც „ტივტივა“ ჰქვია, ჩავიდნენ დახურულ რეზერვუარში, სადაც ადამიანს უწონადობის შეგრძნება ეუფლება, თითქოს დედის საშოშია. „ბეიბიდრამაზე“ მუშაობის პროცესში „უნგა კლარას“ დასი სამიზნე აუდიტორიასთან და საცდელ ჯგუფებთან მუშაობდა. ვინაიდან წარმოდგენა 6-12 თვის ბავშვებისთვის იყო განკუთვნილი (ასევე მათი მშობლებისთვის), რეჟისორი და შემოქმედებითი ჯგუფი განსაკუთრებულ ყურადღებას აქცევდა მაყურებლის რეაქციებს კონკრეტულ სცენებზე. ჩართულები იყვნენ თუ არა ბავშვები? აინტერესებდათ თუ არა? ხომ არ ეშინოდათ? დასმა გადაწყვიტა, რომ წარმოდგენას მხოლოდ 12 ბავშვი დაესწრებოდა (მათ თან ახლდა ერთი ან ორი უფროსი). ამგვარად ყველა ბავშვი კარგად დაინახავდა სცენას.

სპექტაკლის დაწყებამდე ყოველ მაყურებელს ფოიეში ეგებება მსახიობი, ბავშვთან კონტაქტს ამყარებენ, რათა შემდეგ თეატრალური შეხვედრა უფრო გაიოლდეს. ფოიეში მსახიობი ბავშვს ე.წ. „ჭიტას“ ეთამაშება, რითიც მასთან კონტაქტს ამყარებს და ასე ვთქვათ, თავს ამახსოვრებინებს. შემდეგ ყველა მსახიობი წითელი ქსოვილის ქვეშ იმალება და ჩინურ საბავშვო სიმღერას მღერიან, შიგადაშიგ ნაჭრიდან იჭყიტებიან. „ჭიტას“ პრინციპი წარმოდგენის მსვლელობისას რამდენჯერმე მეორდება. დარბაზში შემოსული მშობლები და ბავშვები სკამებზე სხდებიან, ზოგი პირდაპირ იატაკზე მოთავსდება. ერთი ბავშვი ბოთლიდან რძეს სვამს, მეორე ორცხობილას ლოღნის, ზოგი დაცოცავს, ზოგი კი ყურადღებით ათვალიერებს საინტერესო, უცხო გარემოს.

წარმოდგენის დასაწყისში სცენა მთლიანად დამალულია. თეთრი ფარდის გაწევისთანავე ჩდება ჯადოსნური სივრცე. კედლები წითელი ხავერდითაა მორთული. მსახიობები ჭერიდან ჩამოშვებულ, თოკივით დახვეულ წითელ ქსოვილში ეხვევიან, როგორც ემბრიონია გახვეული ჭიპლარში. ისინი საუბრობენ დედებზე და იმაზე, თუ რა გრძნობაა დედის საშოში ყოფნა და დაბადების მოლოდინი.

-         სად იყავი, ვიდრე დედიკოს მუცელში აღმოჩნდებოდი? გაინტერესებს, ხომ? - მსახიობი პირდაპირ ეკითხება თავის პატარა მაყურებელს.

-         ბავშვებს გარეთ გამოსვლა უნდათ, უფროსებს კი უკან დაბრუნება.

-         მუცელს რაღა უნდა?

-         მოიცა, გაჩუმდი და ნახავ. ახლა შეგიძლია აირჩიო ის ქალი და კაცი (წყვილი), ვისაც შვილი უნდა. მოდი, ჯერ დედიკოები ავარჩიოთ.

-         მარკუს, აი, ერთი კარგი დედიკო ვიპოვე. - მსახიობი ერთ-ერთ მაყურებელ-დედიკოს ამოირჩევს და მასთან მიირბენს. შემდეგ მსახიობები სხვადასხვა ბგერას გამოსცემენ თანაბარ რიტმში - რრრ... ბრრრ... შშშშ... და ასე შემდეგ.

-         აი, უკვე შეგიძლია აირჩიო. დედა და მამა. აბა შენ იცი, წარმატებას გისურვებ.

-         დე-და... მა-მა... დეეე-დააა... მაა-მააა....

ამ მონაკვეთში განსაკუთრებით საინტერესოა ბავშვების რეაქციები, ზოგი მსახიობთან ერთად იმეორებს ამ ბგერებს, ნაწილს კი ძალიან უხარია, იღიმის. ზოგი თავის მშობელს შეხედავს - თითქოს მზერით ეკითხება, შენც ხომ ხვდები, აქ რა ამბავი ხდებაო. 6-12 თვის ბავშვები სრულად ერთვებიან წარმოდგენაში და დიდი ინტერესით უცქერენ.

ზოგიერთ მსახიობ-ბავშვს დედის საშოდან მალე გამოძრომა და სამყაროს ნახვა ეჩქარება, ზოგი კი თავს კარგად გრძნობს იქ, სადაც არის. მალე დაბადების პროცესი იწყება და ისინი სათითაოდ ვარდებიან ამ ჩამოკიდებული წითელი ტროსებიდან. წითელი ქსოვილი, რომელიც ერთგვარ ჭიპლარს წარმოადგენს, ზემოდან ვარდება, კედელზე გაკრული წითელი ხავერდიც ქრება და მსახიობი-ახალშობილები სამშბიარო ბლოკში აღმოჩნდებიან. ბავშვებს გარეთ გამოსვლა უნდათ, უფროსებს კი უკან დაბრუნება. წითელი, რბილი, გლუვი, კომფორტული გარემო იცვლება თეთრი, ასე ვთქვათ სტერილური და კუთხოვანი დეკორაციით.

-         სიცოცხლის საიდუმლოება. ამ ორ ადამიანსაც სურს ეს შეიმეცნოს. შეხედეთ. რა უნდათ მათ? რას აპირებენ?

-         სიცოცხლე. მინდა ვიცხოვრო.

-         რა მოსაწყენია.

-         შემომხედეთ, მინდა, გოგონა ვიყო.

-         მე კი მინდა, ბიჭი ვიყო.

წარმოდგენა რამდენიმე აქტადაა დაყოფილი. ზოგიერთ მონაკვეთში მაყურებელს ადგილს უცვლიან, ერთი ნაწილი კი მათ აქტიურ ჩართულობასაც გულისხმობს. ჭერიდან ჩამოდის წითელხავერდგადაკრული 5 საბავშვო ბაუნსერი, იმ ბავშვებს, ვისაც არც ცოცვა უნდა და ჯერ არც დადის, შეუძლიათ ამ პატარა სავარძლებში მოთავსდნენ. ეს მოქმედებებს შორის შუალედში ხდება. ამ დროს სცენაზე შემოაქვთ კალათა, სადაც აწყვია 6 ნიღაბი, ბავშვის სახით, ყველა იდენტური. მსახიობები ხელზე წამოიცვამენ ნიღბებს და ასე აცნობენ მათ ბავშვებს, თავდაპირველად სახეზე არ იკეთებენ, უჭირავთ როგორც თოჯინების თეატრის თოჯინები. და მხოლოდ მას შემდეგ, რაც ბავშვებს ამ ნიღბებს კარგად გააცნობენ, იკეთებენ სახეზე. ეს იყო ერთგვარი მტკიცებულება იმ გავრცელებული აზრის გასაქარწყლებლად, რომ ჩვილ ბავშვებს ნიღბების ეშინიათ და რომ ნიღბოსნური სანახაობა „კლავს“ გამოხატვას, ემოციას. ოსტენი ამ მოსაზრებას ყოველთვის ეწინააღმდეგებოდა და თავის წარმოდგენაში საპირისპიროც დაამტკიცა. პირიქით, მან ერთგვარი კვლევაც ჩაატარა, დაინტერესდებოდნენ თუ არა პატარები თეატრალური ნიღბებით. მთელი შემოქმედებითი ჯგუფის გასაკვირად, ბავშვებსა და ნიღბებს (ნიღბის მიღმა მყოფ მსახიობებს) შორის საოცარი ურთიერთობა დამყარდა. ხშირად ბავშვები საუბარს გაუბამდნენ ნიღბიან მსახიობებს, ეძახდნენ, მათთან მეტი კომუნიკაცია სურდათ. ეს მომენტი განსაკუთრებით ემოციურია, რადგან სპექტაკლის ამ მონაკვეთში მსახიობი და მაყურებელი თითქოს ერთი-ერთზე, ინდივიდუალურ ურთიერთობაზე გადადის.

„თავდაპირველად პროექტს საკმაოდ სკეპტიკურად, ეჭვის თვალით ვუყურებდით - ამბობს ერთ-ერთი მსახიობი - როცა ამ ამბავს ვიწყებდით, ვიფიქრე, დიდ მითქმა-მოთქმას გამოიწვევს-მეთქი. ხალხს ეგონა, რომ ამას მხოლოდ ბავშვების გასართობად ვაკეთებდით. ჩემთვის წარმოვიდგენდი, რომ ბავშვები წინა რიგში ჩამომწკრივებული ცომის გუნდები იყვნენ, რადგან ასეთი პატარა ასაკის ბავშვს მაყურებლად ვერ აღვიქვამდი. ყველაზე მეტად იმის მეშინოდა, რომ ბავშვებს შეეშინდებოდათ და ტირილით გასკდებოდნენ, უმართავი ქაოსი იქნებოდა. ამ არეულობის მეშინოდა.“

მეორე მსახიობი: „ეჭვი არ მეპარებოდა, რომ საინტერესო რამ გამოვიდოდა, მაგრამ სათანადო ეფექტს თუ მივაღწევდით, არ მეგონა. როცა წარმოდგენის ერთი ნაწილი მაყურებელზე დავტესტეთ, ნამდვილი შოკი მივიღე. წითელი ქსოვილის ქვეშ ვისხედით და ვმღეროდით, პირველად რომ გამოვიჭყიტე, რამდენიმე ბავშვი დავინახე. 4 თუ 5 განსაკუთრებით ჩართული იყო, პირდაპირ მე მიყურებდნენ, თვალი თვალში გამისწორეს. ჩვეულებრივი მზერა კი არ იყო, ეს იყო კონცენტრაციის უდიდესი ნაკადი, რომელმაც თავიდან გამაშეშა. პირველი ფიქრი ასეთი მქონდა - ჰო, ეს ნამდვილად გაამართლებს. ყველაფერი კარგად იქნება. მათ ეს უნდათ, მათ ეს სჭირდებათ.“

სუსან ოსტენი აღნიშნავს, რომ მათი მიზანი იყო, წარმოდგენის არსით მშობლებიც დაინტერესებულიყვნენ; დაფიქრებულიყვნენ შვილების განცდებსა და ფიქრებზე. რეჟისორი განსაკუთრებული სიზუსტით აწარმოებდა ჩვილ მაყურებელზე დაკვირვებას: „ბავშვების ასეთი ყურადღება და ჩართულობა ხომ ჩვეულებრივი ამბავი არ არის. 12 ჩვილი ერთი მიმართულებით იყურება. ამ 12-დან 6 განსაკუთრებით კონცენტრირებულია და ზუსტად მიჰყვება მათ თვალწინ მიმდინარე მოვლენებს და მოქმედებებს, რასაც თან ახლავს მუსიკალური ან ხმოვანი ფონი. პატარებს აინტერესებთ ვიზუალური მხარე, თუმცა უმთავრესი მაინც არის ხმოვანი ნაწილი. 8 თვის ბავშვს სცენაზე მხოლოდ რამდენიმე დეტალის აღქმა შეუძლია. აინტერესებთ მსახიობების სახეები, სხეულები, აფიქსირებენ განცდებსაც. ეს ჩვენ მიერ გადაღებულ ვიდეოშიც კარგად ჩანს. როდესაც დავაფიქსირეთ, რომ ბავშვები ერთსა და იმავე ადგილას იცინიან, ისე გაგვიხარდა, როგორც აინშტაინმა გაიხარა ფარდობითობის თეორიის აღმოჩენით. ბავშვები მიჰყვებიან რიტმს, ხმის მოდულაციას, აღიქვამენ იუმორს და გრძნობას სიცილით გამოხატავენ.“

ასეთი მცირეწლოვანი აუდიტორიისთვის განკუთვნილი სპექტაკლი უჩვეულო მოვლენაა. კიდევ უფრო საოცარია, რომ ეს წარმოდგენა ისეთ ეგზისტენციალურ და ფილოსოფიურ თემებს ეხება, როგორიცაა სიცოცხლის, დაბადების, ცხოვრების საზრისი და მათი გააზრება. ამ წარმოდგენით სუსანე ოსტენმა კიდევ ერთხელ დაამტკიცა, რა ძალა აქვს თეატრს და რაოდენ მნიშვნელოვანია თეატრი ბავშვებისთვის, მათ შორის ყველაზე მცირეწლოვანი აუდიტორიისთვისაც კი. 

სპექტაკლის რამდენიმე ეპიზოდის ნახვაც შეგიძლიათ, თუ ამ ბმულზე გადახვალთ 👇

 https://www.youtube.com/watch?v=bSw0EA_PD_c&t=8s

თეატრში მოქცევის რამდენიმე მარტივი წესი

ხშირად კამათობენ იმაზე, შეიძლება თუ არა პატარა ბავშვის მიყვანა ისეთ სპექტაკლზე, რომელიც უფროსებისთვისაა დადგმული. როგორ უნდა მოიქცეს თეატრის კაპელდინერი (ან ადმინისტრაცია) იმ შემთხვევაში, თუკი აფიშაზე მითითებულია ასაკობრივი ზღვარი 18+, მაგრამ დედა უკვე შეძენილ ბილეთს აფრიალებს და პრეტენზიული ტონით არწმუნებს ყველას, მისი მცირეწლოვანი შვილი იმდენად განვითარებულია, რომ საუფროსო სპექტაკლსაც მშვენივრად გაიგებს. თეატრის თანამშრომლებმა ზუსტად იციან, რომ დიდი ალბათობით ეს ბავშვი სამსაათიან სპექტაკლზე ვერ მოისვენებს და სხვა მაყურებელსაც ხელს შეუშლის სპექტაკლის ყურებაში.

ერთი მხრივ, ძალიან მისასალმებელია, როდესაც მშობელს (ან ბებია/ბაბუას) ბავშვის თეატრში წაყვანა უნდა. ამ შემთხვევაში, უფროსები არჩევანის წინაშე დგებიან - წაიყვანონ ბავშვები საბავშვო წარმოდგენაზე, რომელიც თავად უფროსებს დიდად არ აინტერესებთ, თუ ისეთ სპექტაკლზე, რომელიც უფროსისთვის საინტერესოა, პატარასთვის კი - გაუგებარი და მოსაწყენი. როგორც წესი, ასეთი გაუგებრობების გამო ზარალდება ბავშვიც, სხვა მაყურებელიც და სცენაზე მდგარი მსახიობიც. თეატრში მომუშავე ხალხი ლამის ყოველდღიურად ვაწყდებით მსგავს პრობლემას, რომლის თავიდან არიდებაც ძალიან მარტივად შეიძლება.

არსებობს რამდენიმე ოქროს წესი და თუკი მათ დავიცავთ, პატარებთან ერთად თეატრში სიარული სასიამოვნო და სასარგებლო იქნება ყველასთვის: უფროსებისთვის, მსახიობებისა და თეატრის სხვა თანამშრომლებისთვის და, რაც ყველაზე მთავარია, ბავშვებისთვის.

წესი #1 - ყოველთვის ენდეთ იმ ასაკობრივ მაჩვენებელს, რომელიც აფიშაზეა მითითებული, რადგან ეს ციფრი იქ შემთხვევით არ მიაწერეს. ბუნებრივია, ყველა თეატრი დაინტერესებულია, ბევრი მაყურებელი ჰყავდეს და უკან არ გააბრუნებენ ადამიანს, რომელმაც ბილეთში ფული გადაიხადა, გინდაც მას თან პატარა ბავშვი ახლდეს. მაგრამ მაყურებელსაც ხომ ეკისრება პასუხისმგებლობა - თუკი თეატრი გარკვეულ ასაკობრივ ბარიერს აწესებს, აჯობებს, დავემორჩილოთ მას და არ წავიყვანოთ ბავშვები მათთვის შეუფერებელ წარმოდგენაზე. შეიძლება მშობელს ეჩვენებოდეს, რომ მისი შვილი სხვა ბავშვებს არ ჰგავს, მხატვრული ნაწარმოების აღქმის უფრო დიდი უნარი აქვს, ვიდრე თანატოლებს და უფროსისთვის განკუთვნილ წარმოდგენასაც დიდი ყურადღებით შეხედავს, მაგრამ, უმეტეს შემთხვევაში, სრულიად საპირისპირო რამ ხდება და ეს უხერხულობას უქმნის თავად მშობელსაც, გვერდით მსხდომ მაყურებლებსაც და მსახიობებსაც.

ხანდახან ისეც ხდება, რომ უფროსს ბავშვი მიჰყავს მოზარდ მაყურებელთა (ან რომელიმე სხვა საბავშვო) თეატრში და არ აქცევს ყურადღებას ასაკობრივ ზღვარს. მშობელი ფიქრობს - ეს ხომ მოზარდია, რა უნდა იყოს ისეთი, ბავშვმა რომ ვერ გაიგოს. არადა, საბავშვო თეატრები განსაკუთრებული გულისყურით ეკიდებიან მაყურებლის ასაკობრივი ჯგუფის განსაზღვრას (ასაკობრივ რანჟირებას). ამით თეატრი ისევ და ისევ თავის მაყურებელზე - ბავშვზე ზრუნავს.

თუკი თქვენი ოთხი წლის შვილმა წერა-კითხვაც იცის, ინგლისურად საუბრობს და ფორტეპიანოზე დაკვრაც ეხერხება, ეს სულაც არ ნიშნავს იმას, რომ სცენაზე ლომის ღრიალი არ შეაშინებს ანდა შექსპირის პიესების შინაარსს ჩაწვდება.

წესი #2 - მოიპოვეთ მაქსიმალური ინფორმაცია წარმოდგენის შესახებ

უხერხულ მდგომარეობაში რომ არ აღმოჩნდეთ, შეძლებისდაგვარად მოიძიეთ ინფორმაცია იმ სპექტაკლის შესახებ, რომელზეც ბავშვთან ერთად წასვლა გადაწყვიტეთ. (ანდა, თუკი თქვენი შვილის სკოლა/ბაღი სააბონემენტო სისტემით სარგებლობს, შეიძლება იგი უთქვენოდ დაესწროს სპექტაკლს, მაგრამ შინ დაბრუნებულმა ნანახის თაობაზე შეკითხვები დაგისვათ). დღეს ინფორმაციის მოპოვების პრობლემა ნამდვილად მოხსნილია. თუ პიესის ავტორი და სათაური თქვენთვის უცნობია, თეატრის ვებ-გვერდზე აუცილებლად იქნება მოკლე ანოტაცია წარმოდგენის შესახებ, ფოტო და ვიდეო მასალაც, სპექტაკლის ხანგრძლივობა და სხვა. საუკეთესო შემთხვევაში, კომპეტენტური ხალხის აზრიც შეიძლება გაიკითხოთ, თუმცა სამწუხაროდ, საქართველოში საბავშვო წარმოდგენებზე იშვიათად თუ შეხვდებით პროფესიონალი კრიტიკოსის კარგ რეცენზიას. მაგრამ არაუშავს, ხანდახან კრიტიკოსის წერილით ბევრს ვერაფერს გაიგებ, სამაგიეროდ მაყურებლის გულწრფელი შეფასებით ნამდვილად მიხვდებით, ღირს თუ არა წარმოდგენის ნახვა - საამისოდ, სოციალურ ქსელში შესვლა და რამდენიმე კომენტარის ნახვაც კი საკმარისი იქნება.

რაც უფრო მეტი ინფორმაცია ექნება უფროსს კონკრეტული სპექტაკლის შესახებ, მით ნაკლები მოულოდნელობა/უხერხულობა შეექმნება მის შვილს წარმოდგენის მსვლელობისას. ბოლოს და ბოლოს, შეგიძლიათ იკითხოთ თეატრის სალაროში, ჰკითხოთ ადმინისტრატორსა და კაპელდინერებს, რომლებმაც ყველაზე უკეთ იციან, თუ რატომ არ შეიძლება დასვა 5 წლის ბავშვი 12 წლის მოზარდისთვის განკუთვნილ სპექტაკლზე. მერწმუნეთ, თეატრის თანამშრომელი ყველაზე კომპეტენტურ პასუხს გაგცემთ და კარგად დაგაკვალიანებთ.

წესი #3. ნუ დააგვიანებთ წარმოდგენაზე

კინოთეატრისგან განსხვავებით, (სადაც მაყურებელს პოპკორნითა და გაზიანი სასმელით შესვლა ნებისმიერ დროს შეუძლია) თეატრში ჯერ კიდევ მოქმედებს ძველი და კარგად აპრობირებული წესი - დაგვიანება არ შეიძლება. (ზოგ თეატრში დაგვიანებული მაყურებელი სპექტაკლზე საერთოდ არ დაიშვება) ნუ დაგავიწყდებათ, რომ სცენაზე ცოცხალი პროცესი მიმდინარეობს და მაყურებელთა დარბაზში მცირედი ხმაურიც კი ძალიან უშლის ხელს მსახიობს. ამას გარდა, თქვენი დაგვიანებით აწუხებთ სხვა მაყურებლებსაც. ისიც გახსოვდეთ, რომ ნებისმიერი დაგვიანება ძალიან მოქმედებს თავად ბავშვებზეც, დაგვიანება და ფაციფუცით დარბაზში შევარდნაც ზედმეტი სტრესია, ბავშვებს უჭირთ დამშვიდება და ყურადღების კონცენტრაცია სპექტაკლის სიუჟეტზე. და თუ მაინც ისე მოხდა, რომ წარმოდგენაზე დაგაგვიანდათ, ხმაურით შეჭრას და სიბნელეში ადგილების ძებნას აჯობებს, კართან მდგომ კაპელდინერს ჰკითხოთ, რა დროს შეიძლება დარბაზში შეპარვა და უხმაუროდ დაჯდომა.

როგორც ხედავთ, ყველაფერს ჯობია, დროულად დაიჭიროთ თადარიგი და სპექტაკლის დაწყებამდე 10-15 წუთით ადრე მიბრძანდეთ თეატრში. დარბაზში შესვლამდე  შეგიძლიათ თეატრის ფოიეში გაისეირნოთ, ხშირად იქ გამოფენილია ხოლმე ძველი სპექტაკლების ესკიზები, კოსტიუმები, მაკეტები, აფიშები ანდა სხვა ნამუშევრები. გაუზიარეთ ბავშვს თქვენი შთაბეჭდილება და მისი აზრითაც დაინტერესდით. მერწმუნეთ, ასეთი საინტერესო საუბარი მის გონებაში უფრო ჩაიბეჭდება და დადებითად აისახება, ვიდრე ტუალეტის სარკეში გადაღებული „სელფი“ (თუმცა, უკიდურეს შემთხვევაში, თეატრში გატარებული სასიამოვნო საღამოს გასახსენებლად ეგეც გამოდგება).

წარმოდგენის დაწყებამდე შეგიძლიათ შეიძინოთ სპექტაკლის პროგრამაც, რომელიც ამომწურავ ინფორმაციას მოგაწვდით სპექტაკლის სადადგმო ჯგუფის შესახებ. შემდეგ ეს პროგრამები შეგიძლიათ შეინახოთ და წლის ბოლოს ერთად დაითვალოთ თუ რამდენ საინტერესო წარმოდგენას დაესწარით მთელი წლის განმავლობაში, რომელი იყო საუკეთესო და რომელი ნაკლებ საინტერესო.

წარმოდგენის დაწყებამდე ნუ დაგავიწყდებათ ბავშვის შეყვანა საპირფარეშოში! ასევე, წინასწარ მოიმარაგეთ წყალიც. შეიძლება ერთი შეხედვით სასაცილოდ მოგეჩვენოთ, მაგრამ ეს მეტად მნიშვნელოვანი რამაა, განსაკუთრებით საბავშვო თეატრის შემთხვევაში. თუ გნებავთ, რომ ბავშვმა კარგად აღიქვას წარმოდგენა, მას არაფერი არ უნდა აწუხებდეს. გარდა ამისა, თქვენთვისაც უხერხული იქნება მთელი რიგის ფეხზე წამოყენება, თუკი შუა მოქმედების დროს ბავშვმა საპირფარეშოში გაყვანა გთხოვათ. რაც მთავარია, სპექტაკლს ხომ ვერ დააპაუზებ, სცენაზე მოქმედება უწყვეტად მიმდინარეობს და დარბაზში უკან დაბრუნებულებმა შეიძლება უცებ აღმოაჩინოთ, რომ ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი სცენა გამოტოვეთ.

წესი # 4 მაყურებელთა დარბაზში აკრძალულია ჭამა

ბავშვებს შეძლებისდაგვარად უნდა ვასწავლოთ თეატრალური ეთიკის ნორმები და კარგი იქნება, თუ ჩვენ თვითონაც გავიმეორებთ ხოლმე ზოგიერთ ელემენტარულ წესს, რომელიც შეიძლება შემთხვევით მიგვავიწყდეს. მაგალითად ის, რომ მაყურებელთა დარბაზში სასტიკად აკრძალულია ჭამა! 

ხშირად ბებიებსა და დედებს თან მოაქვთ ათასგვარი სასუსნავი და რატომღაც უნდათ, რომ მაინცდამაინც მაყურებელთა დარბაზში გამოკვებონ პატარები. (მოზარდ მაყურებელთა თეატრის კაპელდინერების რაიმეთი გაკვირვება ფრიად რთული საქმეა, თუმცა, ამ რამდენიმე ხნის წინ, ისინიც კი გაოცდნენ, როდესაც ანტრაქტზე ბებიამ ჩანთიდან ამოიღო საგულდაგულოდ მომზადებული კონტეინერი, კოვზი და პირდაპირ დარბაზში დაიწყო საყვარელი შვილიშვილის დანაყრება). დაიმახსოვრეთ, მაყურებელთა დარბაზში დაუშვებელია კანფეტების ჭრაჭუნი და ჩიფსების ხრაშუნი, პოპკორნის ჭამა კი მხოლოდ კინოდარბაზში შეიძლება. თეატრალური სანახაობით ტკბობა და ჭამა-სმა ორი განსხვავებული პროცესია და ერთმანეთისგან უნდა გავმიჯნოთ. არ დაგავიწყდეთ, ბავშვი თეატრში სულიერი საზრდოს მისაღებად მიგყავთ! თუ მაინცდამაინც გაუსაძლისმა შიმშილმა და წყურვილმა შეგაწუხათ, აჯობებს, ბუფეტში მიბრძანდეთ და იქ დაიკმაყოფილოთ ეს მოთხოვნილება. ხოლო, თუ დრო და ფინანსები გიწყობთ ხელს, იდეალურ ვარიანტს შემოგთავაზებთ - წარმოდგენის შემდეგ ერთად მიირთვით რომელიმე გემრიელი კერძი და თან ნანახზეც ისაუბრეთ. ამით ბევრ კურდღელს ერთად დაიჭერთ და პატარას ერთ სასიამოვნო და დაუვიწყარ დღეს აჩუქებთ.

წარმოდგენის მსვლელობისას არ შეიძლება: ხმამაღლა საუბარი, მობილური ტელეფონით ან პლანშეტით თამაში, საღეჭი რეზინის ბერვა, მზესუმზირის, ბატიბუტის, კანფეტებისა და შოკოლადის მირთმევა, სიარული, რიგიდან რიგში სკამებზე გადაბიჯება. აკრძალულია: ხმაური, სტვენა, ყვირილი, სცენაზე რაიმე ნივთის სროლა, ჩხუბი, წამოყვირება.

მეც მშობელი ვარ და კარგად მესმის, რომ როგორც წესი, შვილებს ობიექტურად ვერ ვაფასებთ; ყველა მშობლისთვის მისი შვილი ნიჭიერი, განვითარებული და გონიერია, მაგრამ ვეცადოთ ზომიერების გრძნობამ არ გვიღალატოს. ამ შემთხვევაში, გაგვიადვილდება, თუკი თეატრალურ სანახაობას შევხედავთ თუნდაც როგორც სამოსს - ჩვენ ხომ არ ვუყიდით 4 წლის ბავშვს 14 წლის მოზარდის შესაფერის ქურთუკსა და ფეხსაცმელს?! პირიქით, საგულდაგულოდ ვაკვირდებით იარლიყებს, რომ სათანადო ზომის ტანსაცმელი შევარჩიოთ, ანდა ისეთი სათამაშო, რითიც ბავშვი ახლა გაერთობა და არა 5 წლის შემდეგ. კარგად ვიცით, რომ მცირეწლოვან ბავშვს პატარა დეტალებით დატვირთული სათამაშო არ უნდა შევთავაზოთ, რადგან შეიძლება ის საფრთხის შემცველიც კი იყოს მისთვის (ხშირად პატარები ასეთ დეტალებს ყლაპავენ ან ცხვირში იტენიან), მაშინ რატომ ვითხოვთ ბავშვებისგან მათთვის შეუსაბამო თეატრალური ნაწარმოების „გადაყლაპვას“?! ამიტომ განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, რომ წარმოდგენის შერჩევის პროცესშიც არ გვიღალატოს ზომიერების, ტაქტის და ადექვატურობის გრძნობამ.

ხანდახან ისეც ხდება, რომ ერთი შეხედვით სწორად შერჩეულ წარმოდგენაზე ბავშვი იწყენს, სკამზე ვერ ჩერდება, ხმამაღლა ლაპარაკობს ანდა სულაც ტირილს მორთავს. სავარაუდოდ, კაპელდინერები დარბაზის დატოვებას მოგთხოვენ და მართლებიც იქნებიან, რადგან ასეთ დროს სხვა მაყურებელიც წუხდება და სცენაზე მდგარი მსახიობიც. ამ დროს საუკეთესო გამოსავალია დარბაზიდან შეძლებისდაგვარად უხმაუროდ გასვლა, ოღონდ არავითარ შემთხვევაში არ ეჩხუბოთ პატარას, თორემ თეატრში ხელმეორედ მისვლის ყოველგვარ სურვილს დაუკარგავთ. ბავშვებს არ ესმით, რომ ჩვენ ძვირფასი დრო და ფული დავხარჯეთ მათთან ერთად თეატრში წასასვლელად. ნუ გაუწყრებით, მისი გაღიზიანების მიზეზზე დაფიქრდით და სპექტაკლზე დასასწრებად უფრო შესაფერისი დრო შეარჩიეთ. 

წესი # 5 წარმოდგენის მსვლელობისას ხმამაღლა საუბარს მოერიდეთ

ჩუუუ... სიჩუმე... სამწუხაროდ, კაპელდინერებს ხშირად უწევთ ამ სიტყვების გამეორება. სპექტაკლის მსვლელობისას ხმამაღლა საუბარი არაფრით არ შეიძლება (თუ, რა თქმა უნდა, წარმოდგენა ინტერაქტიული ხასიათის არ არის და მაყურებლის უშუალო ჩართულობას არ მოითხოვს). ხმამაღალი საუბარი ანტრაქტისთვის გადადეთ, სპექტაკლის მსვლელობისას კი მხოლოდ ჩურჩული შეიძლება. ხანდახან მშობლებს გვეჩვენება, რომ ბავშვი წარმოდგენის შინაარს ბოლომდე ვერ ხვდება და თავს ვალდებულად ვთვლით, მსახიობის ყოველი მოქმედება ავუხსნათ. თუ დააკვირდებით, დარბაზში ყოველთვის გაიგონებთ ჩურჩულით ნათქვამ ფრაზებს: „ეს მგელი ამას იმიტომ ამბობს, რომ სინამდვილეში წითელქუდას შეჭმა უნდა“; „ახლა გაიქცა“, „დაემალა“, „ვითომ ატყუებს“, „მიხვდი? გაიგე?“... ხშირად მშობლები ისეთ რამეს ვუხსნით ბავშვს, რაც მას ისედაც კარგად ესმის და თუ რაიმეს ვერ ხვდება, თავადაც აუცილებლად ჩაგეკითხებათ. ხანდახან ჯობია ზედმეტი საუბრის გარეშე ვუყუროთ სპექტაკლს, ვაცადოთ ბავშვებს საკუთარი დასკვნების გამოტანა. ბოლოს და ბოლოს, აუცილებელი ხომ არ არის ყველა დეტალის გააზრება, უფრო მნიშვნელოვანია მაყურებელმა სცენიდან მომავალი სწორი გზავნილი იგრძნოს; იყოს შინაგანად გახსნილი საიმისოდ, რომ ემოციურ დონეზე შეიგრძნოს ნანახი, ტვინი კი ამ გრძნობებს შემდეგ აუცილებლად მიუჩენს სათანადო ადგილს. კარგი იქნება, თუ შინ დაბრუნებულები ისაუბრებთ წარმოდგენის შესახებ, ნუ შემოიფარგლებით მხოლოდ შეკითხვით - მოგეწონა თუ არა. უფრო საინტერესოა ის, თუ კონკრეტულად რა მოეწონა წარმოდგენაში, რა აღმოჩნდა მისთვის მთავარი და რა - მეორეხარისხოვანი. შეიძლება, მისმა პასუხმა გაგაოცოთ კიდეც, შეიძლება თქვენი გემოვნება და მოსაზრებები ერთმანეთს სულაც არ დაემთხვეს, მაგრამ პატარას ამის გამო ნუ გაკიცხავთ და ნურც თქვენს აზრს მოახვევთ თავს, მას სრული უფლება აქვს ჰქონდეს საკუთარი პოზიცია.

წესი # 6 სპექტაკლის მსვლელობისას  დაივიწყეთ გაჯეტების არსებობა (დროებით მაინც)

ჩვენი საზოგადოების გარკვეულ ნაწილს განსაკუთრებით უჭირს ამ წესის დაცვა, მიუხედავად იმისა, რომ ყველა თეატრში, წარმოდგენის დაწყებამდე უმორჩილესად გვთხოვენ, ლამის გვევედრებიან, გამოვრთოთ მობილური ტელეფონები. ალბათ, დროთა განმავლობაში, ეს მოწოდება შეიცვლება და ასეთ სახეს მიიღებს: „გთხოვთ, გამორთოთ მობილური ტელეფონები. მხოლოდ ზარი კი არ გამოურთოთ, მთლიანად გამორთეთ. დიახ, ნურც შეტყობინებას უპასუხებთ, ნურც ფეისბუქსა და ინსტაგრამს „ასქროლავთ“.

ამ წესის დაცვა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, როდესაც წარმოდგენას ბავშვთან ერთად ვესწრებით, ჩვენ ხომ ამით ძალიან ცუდ მაგალითს ვაძლევთ პატარებს და თან როგორღაც ვაგრძნობინებთ, რომ ეს „არასაუფროსო“ სპექტაკლი დიდად არც გვაინტერესებს და დარბაზში მხოლოდ მოვალეობის მოხდის მიზნით, ვითომდა მის „გასართობად“ ვჩერდებით. როგორღა გაგვიზიარებს ბავშვი შთაბეჭდილებას, სპექტაკლისგან მიღებულ ემოციას, მისთვის საინტერესო ეპიზოდს, თუკი თანმხლები უფროსი მობილურის ეკრანს თვალს არ აშორებს და ვერც კი ამჩნევს, რა ხდება სცენაზე. თეატრი არც კინოა და არც ტელევიზორი, სცენაზე ვერაფერს დააპაუზებ, მოქმედება ხდება აქ და ახლა, სწორედ ამიტომაა მნიშვნელოვანი აუდიტორიასთან ცოცხალი კონტაქტი, ემოციური მუხტის ურთიერთგაცვლა. დავფიქრდეთ იმაზეც, რომ სცენაზე ცოცხალი ადამიანები დგანან, ჩვენთვის ირჯებიან და თითოეული მათგანისთვის დარბაზში აციმციმებული ყოველი ეკრანი შეურაცხმყოფელია. დავაფასოთ მსახიობები, ისინი ხომ ამ თავდადებულ შრომაში მხოლოდ ტაშსა და მეტისმეტად მცირე ანაზღაურებას იღებენ.

თითქოს ბევრი წესი და შეზღუდვა ჩამოვთვალეთ, მაგრამ სინამდვილეში მათი დაცვა არც ისე რთულია, როგორც ეს ერთი შეხედვით მოგეჩვენათ. იარეთ თეატრში შვილებთან ერთად, ისიამოვნეთ წარმოდგენებით, იფიქრეთ და იმსჯელეთ ნანახზე, დაუთმეთ ბავშვებს მეტი დრო  - ამაზე უკეთესს მათთვის ვერაფერს გააკეთებთ. 💕

საბავშვო თეატრი - მეოცე საუკუნის ფენომენი

 მეოცე საუკუნის დასაწყისში მარკ ტვენი წერდა, ჩემი აზრით, საბავშვო თეატრი ამ საუკუნის უდიდესი გამოგონებაო და მართლაც, მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანაში პროფესიული საბავშვო თეატრები თითქმის თანადროულად აღმოცენდნენ - აშშ-ში, ევროპასა თუ რუსეთში, მოგვიანებით კი უკვე საბჭოთა ქვეყნების სივრცეში. რასაკვირველია, ბავშვებისთვის წარმოდგენები მანამდეც იმართებოდა. ძირითადად, ეს იყო ოჯახური ტიპის სპექტაკლები, რომლებსაც უფროსები პატარებისთვის მართავდნენ, უმეტესწილად თოჯინების ან მარიონეტების გამოყენებით. სხვადასხვა ქვეყანაში მსგავსი ტიპის თეატრებს სხვადასხვანაირად მოიხსენიებენ: საქართველოში, როგორც ყოფილი საბჭოთა კავშირის სხვა ქვეყნებშიც, მოზარდ მაყურებელთა თეატრი, (Театр Юного Зрителя), აშშ-სა და ევროპის ქვეყნებში - თეატრი ბავშვებისთვის ან საბავშვო თეატრი (Theatre for young audiences; Theatre for children). პროფესიული საბავშვო თეატრის ჩამოყალიბებამდე არსებობდა მხოლოდ ზოგადი ცნება „მაყურებელი,“ რომელშიც მხოლოდ ე.წ. ზრდასრული პუბლიკა მოიაზრებოდა, მეოცე საუკუნის დასაწყისში კი გაჩნდა ცნება „მოზარდი მაყურებელი.“

 რაში მდგომარეობს საბავშვო თეატრის როლი დღეს? ეს შეკითხვა განსაკუთრებით მწვავედ დგას 21-ე საუკუნეში, ვინაიდან თეატრის ფუნქცია მნიშვნელოვნად გაიზარდა; სკოლასა და ოჯახთან ერთად, თეატრი დიდ როლს თამაშობს ახალი თაობის ჩამოყალიბების პროცესში. ამგვარ თეატრებზე საუბრისას გვერდს ვერ ავუვლით გარკვეულ საკითხებს, რომლებზეც ამ სფეროში მომუშავე პროფესიონალები გამუდმებით კამათობენ. მაგალითად: სად გადის ზღვარი ხელოვნებასა და თეატრის საგანმანათლებლო დანიშნულებას შორის? ვალდებულია თუ არა თანამედროვე თეატრი დადგას მხოლოდ საგანმანათლებლო დატვირთვის მქონე წარმოდგენები? ასეთ შემთხვევაში, ხელოვნება მეორე პლანზე გადადის? საბავშვო თეატრი - საგანმანათლებლო პროცესის ნაწილი თუ ცალკე მდგომი სახელოვნებო სტრუქტურა? როგორ უნდა განისაზღვროს საბავშვო თეატრის სარეპერტუარო პოლიტიკა? უნდა ჩაერიონ თუ არა ამ პროცესში განათლების და კულტურის სამინისტროები (ანდა შესაბამისი სახელმწიფო უწყებანი)? რამდენად კარგად იცნობენ თეატრის მესვეურნი საკუთარ აუდიტორიას, იციან თუ არა მათ თანამედროვე ბავშვების და მოზარდების ინტერესების შესახებ? იცნობენ თუ არა რეჟისორები თანამედროვე საბავშვო ლიტერატურას (ისინი ხომ სულ მცირე 25-30 წლით უფროსები არიან იმ მაყურებელზე, ვისთვისაც ქმნიან წარმოდგენას)? რა ცვლილებები მოხდა საბავშვო თეატრების რეპერტუარში უკანასკნელი ასწლეულის განმავლობაში და რა ტენდენციებთან გვაქვს საქმე 21-ე საუკუნეში? ცალკე განხილვის საკითხია თეატრში ინდივიდუალური და ჯგუფური სიარულის თემა - ვინ უნდა ატაროს ბავშვი თეატრში - სკოლამ თუ ოჯახმა? ვინ იღებს გადაწყვეტილებას ბავშვის ნაცვლად, უნდა დაესწროს იგი რომელიმე კონკრეტულ წარმოდგენას თუ არა? ეს ამ სფეროში არსებული ამოუწურავი შეკითხვების მხოლოდ მცირე ნაწილია. საინტერესოა, რომ მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხეში გაბნეული საბავშვო თეატრები ძირითადად იდენტური პრობლემების წინაშე დგანან, მათი ფინანსური, მხატვრული, შემოქმედებითი, საორგანიზაციო თუ სხვა გარემოებათა მიუხედავად. 

თითქმის არ არსებობს ქვეყანა, სადაც არ ფუნქციონირებს საბავშვო თეატრი, სადაც ბავშვები დიდი სიხარულით არ მიიჩქარიან წარმოდგენების სანახავად. ამგვარი თეატრი ყოველთვის განსაკუთრებულ რეჟიმში მუშაობს, ხშირად დღეში რამდენიმე წარმოდგენას მართავენ და ასეულობით ბავშვს „ემსახურებიან.“ ყველა თანხმდება იმ აზრზე, რომ საბავშვო თეატრი განსაკუთრებული მნიშვნელობის დაწესებულებაა და განსაკუთრებულ პირობებშიც უნდა იყოს სახელმწიფოს მხრიდან. თუმცა, სამწუხაროდ, სახელმწიფო და კერძო საბავშვო თეატრებს ფინანსური სუფსიდიების მოსაპოვებლად დიდი ბრძოლა და, ხშირ შემთხვევაში, სხვა დრამატულ თეატრებთან კონკურენციაც კი უწევთ. როგორც წესი, ყველა მშობელი ცდილობს შვილს ყველაფერი საუკეთესო მისცეს - არ მოაკლოს ხარისხიანი სამოსი, სათამაშოები, წიგნები და საკვები, სუფთა ჰაერი, ეკოლოგიურად მაქსიმალურად სუფთა გარემო, მაღალი დონის განათლება; თუმცა, ზრდასრულთა უმრავლესობა ალბათ არც კი დაფიქრებულა, რომ ბავშვისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ ჯანსაღი პროდუქტი და ძვირფასი ფეხსაცმელი, არამედ მაღალი ხარისხის სულიერი საზრდოც - ჩვენ შემთხვევაში, ხარისხიანი თეატრალური პროდუქტი - საგანგებოდ ბავშვებისთვის შექმნილი წარმოდგენა. მაშ, რატომ უწევს საბავშვო თეატრს მუდმივად ბრძოლა არსებობისთვის, რომ სათანადო ადგილი დაიმკვიდროს სხვა პროფესიულ თეატრებს შორის? საზოგადოებაში რატომღაც არსებობს მარგინალიზებული მოსაზრება, რომ საბავშვო თეატრი გარკვეულწილად „არასერიოზული“, „ნაკლებ პრესტიჟული“ შემოქმედებითი ორგანიზაციაა, რომ საბავშვო წარმოდგენის დადგმა სულაც არ არის ისეთი სირთულის მხატვრული ამოცანა, როგორც მაგალითად სხვა დრამატულ თეატრში ე.წ. „საუფროსო“ სპექტაკლის შექმნა. საგულისხმოა, რომ ამგვარი დამოკიდებულება, პირველ ყოვლისა, გავრცელებულია თავად თეატრალურ წრეებში. საქართველოში სულ რამდენიმე რეჟისორს აქვს სურვილი დადგას წარმოდგენები საგანგებოდ ბავშვებისთვის ან რომელიმე კონკრეტული ასაკობრივი ჯგუფისთვის; საკმაოდ მცირეა იმ მსახიობთა რიცხვიც, ვისაც სათანადოდ აქვს გააზრებული საკუთარი დანიშნულება (თუნდაც თბილისის მოზარდ მაყურებელთა თეატრში), უმეტესობა მათგანი მოზარდ მაყურებელთა თეატრს ერთგვარ „დროებით თავშესაფრად“ აღიქვამს, სადაც „სერიოზული“ სამსახიობო კარიერის გაკეთება რეალურად ვერ წარმოუდგენიათ. თუმცა, ეს არ გახლავთ ვიწროდ ქართული პრობლემა, მსგავს სირთულეს თითქმის ყველა საბავშვო (და არა მარტო საბავშვო) თეატრში შეხვდებით. მაგალითისთვის: კოპენჰაგენში, დანიის სამეფო თეატრის შესასვლელში გამოკრულია აბრა წარწერით: „არა მხოლოდ გართობისთვის!“ საზოგადოების ნაწილს ხშირად დრამატული თეატრის მიმართაც კი არასერიოზული დამოკიდებულება აქვს და ამ ფონზე საბავშვო თეატრების მიმართ ერთგვარი „აგდებული“ მიდგომა არცაა გასაკვირი. მით უფრო, რომ საბავშვო თეატრის ისტორია ჯერ მხოლოდ ერთ საუკუნეს ითვლის და ამ ტიპის თეატრებს სათანადო პრესტიჟისა და აღიარების მოსაპოვებლად ალბათ კიდევ გარკვეული დრო და ბრძოლაც დასჭირდება. ხშირად მოგვხვდება ყურში ფრაზები: აბა, რა გეგონა, ეს ხომ საბავშვო თეატრია! სხვას რას ელოდით, ის ხომ მოზარდის მსახიობია, მეტს ვერ მოსთხოვ! საბავშვო თეატრში ექსპერიმენტის ადგილი არ არის.... და ა.შ. 

საბავშვო და საყმაწვილო თეატრების სფეროში ყველაზე დიდი და ავტორიტეტული ორგანიზაციაა ასიტეჟი (Association Internationale du Théâtre pour l’Enfance et la Jeunesse - International Association of Theatre for Children and Youth)[1], რომელიც 1965 წელს დაფუძნდა და მიზნად ისახავს საბავშვო თეატრების ან მასთან დაკავშირებულ ორგანიზაციათა/ინდივიდუალურ პირთა გაერთიანებას. ასიტეჟში გაერთიანებულია 80-ზე მეტი ქვეყანა, მათ შორის საქართველოც (ნოდარ დუმბაძის სახელობის თბილისის მოზარდ მაყურებელთა თეატრის სახით), თუმცა ჯერჯერობით არ გვაქვს ასიტეჟის ქართული სექცია, რადგან ამის საჭიროება არ არსებობს - სამწუხაროდ, საქართველოში ძალიან ცოტა საბავშვო თეატრია, რომლებიც ძირითადად სახელმწიფო დოტაციაზე ირიცხებიან: (ნ.დუმბაძის სახელობის მოზარდ მაყურებელთა თეატრის გარდა, თბილისში ფუნქციონირებს სოხუმის მოზარდ მაყურებელთა თეატრი, რომელსაც საკუთარი შენობა არ გააჩნია; აგრეთვე არის მოზარდ მაყურებელთა და თოჯინების გაერთიანებული თეატრი ქალაქ ბათუმში, საქართველოს მასშტაბით ფუნქციონირებს კიდევ რამდენიმე კერძო თეატრი, მცირერიცხოვანი დასით, რომლებიც სკოლებსა და საბავშვო ბაღებს სააბონემენტო სისტემით ემსახურებიან.) ყოველ სამ წელიწადში ერთხელ, რომელიმე წევრი ქვეყანა მასპინძლობს ასიტეჟის საერთაშორისო მსოფლიო კონგრესსა და ფესტივალს, სადაც საბავშვო თეატრების სფეროში მომუშავე პროფესიონალები თუ მოყვარულები იკრიბებიან; ორი კვირის განმავლობაშ იმართება წარმოდგენები, ფორუმები, სემინარები, ვორქშოფები, ასევე მმართველთა საბჭოს შეხვედრები. ყოველწლიურად იბეჭდება ასიტეჟის კრებული, სადაც თავმოყრილია წერილები, კვლევები, რეცენზიები და ა.შ. ასიტეჟის სხვადახსვა ნაციონალური ცენტრიდან. ამგვარი ცენტრები აქტიურად მუშაობენ თავიანთ ქვეყნებში, ორგანიზებას უწევენ ფესტივალებს, გამოსცემენ ჟურნალებს, აქვთ ინდივიდუალური ვებ-პლატფორმები, მუდმივად ჩართულები არიან ქვეყნის თეატრალურ ცხოვრებაში. ზოგიერთ ქვეყანაში (მაგალითად, ესპანეთში) ასიტეჟის ადგილობრივი სექცია მხოლოდ მოხალისეების მეშვეობით ფუნქციონირებს, თუმცა არსებობს სხვანაირი მოდელიც, მაგალითად რუსეთში ეს არის სრულ განაკვეთზე მომუშავე თანამშრომლებლით დაკომპლექტებული ორგანიზაცია, რომელიც სახელმწიფოსგან ფინანსდება. სხვა ევროპულ ქვეყნებში საბავშვო თეატრის სფეროს განვითარებას ასევე ხელს უწყობენ ადგილობრივი თეატრალური ინსტიტუციები (თეატრის ინსტიტუტი, კვლევითი ცენტრები, სხვადასხვა პროფესიული გაერთიანება და ა.შ). აშშ-ში საბავშვო თეატრების სფეროში ორი დიდი ორგანიზაცია მუშაობს - ასიტეჟის ადგილობრივი ცენტრი (TYA/USA) და „ამერიკის თეატრისა და განათლების ალიანსი“ (American Alliance for Theatre and Education).

შეიძლება უცნაურადაც კი ჟღერდეს, რომ ამდენი ძალისხმევის მიუხედავად, საბავშვო და საყმაწვილო თეატრების როლი და მნიშვნელობა მაინც არ არის სათანადოდ შეფასებული, საბავშვო თეატრი საკმაოდ უკვლევი სფეროა; თეატრის მკვლევარები, ფსიქოლოგები, სოციოლოგები თუ უშუალოდ ამ დარგში მომუშავე ხალხი პრობლემებს ნაკლებად უღღმავდება, საფუძვლიანი ანალიზი დიდი იშვიათობაა. რასაკვირველია, არსებობენ კონკრეტულად ამ თემაზე მომუშავე სპეციალისტები, თუმცა საბავშვო თეატრების მასშტაბსა და რაოდენობასთან მიმართებაში მათი რიცხვი მცირეა. ჰაიფას უნივერსიტეტის პროფესორი შიფრა შონმანი საბავშვო თეატრებისადმი კრიტიკოსთა ზერელე დამოკიდებულებას ხუმრობით „მძინარე მზეთუნახავის“ ზღაპარს ადარებს: „მძინარე მზეთუნახავის მსგავსად, მკვლევარები ღრმა ძილს მისცემიან და არავინ იცის, როდის გაიღვიძებენ.“ საქართველოში მსგავსი კვლევები ფაქტობრივად არასდროს ჩატარებულა და ეს წერილიც იმ სადისერტაციო ნაშრომის მხოლოდ მცირე ნაწილია, რომელიც საბავშვო თეატრების დაარსებას, მათ განვითარებას და უახლეს ტენდენციებს შეეხება. ამ ეტაპზე არ არსებობს საფუძვლიანი კვლევა, სადაც ამოვიკითხავთ თუ რა გავლენას ახდენს თეატრალური ხელოვნება ამა თუ იმ ასაკის მოზარდზე, რა დოზით ავითარებს იგი ბავშვის ფსიქიკას, კრიტიკული და მხატვრული აზროვნების, ცხოვრების აღქმის უნარს. ჩვენ არ ვიცით რამდენად ძლიერი გავლენა აქვს თეატრს მოზარდი მაყურებლით დაკომპლექტებული აუდიტორიის შემთხვევაში; არ არსებობს მეცნიერულად დადასტურებული აზრი იმის თაობაზე, რომ ბავშვი „აუცილებლად“ უნდა დაესწროს ან არ უნდა დაესწროს თეატრალურ წარმოდგენას ამა თუ იმ მიზეზის გამო. საბავშვო თეატრის სფეროში მომუშავე მკვლევარები, თეატრმცოდნეები თუ თეატრის პრაქტიკოსები თანხმდებიან იმაზე, რომ ეს ჯერჯერობით „გაუკვალავი ტერიტორია“ მუდმივ ევოლუციას განიცდის, შესაძლოა იმაზე უფრო სწრაფადაც კი ვითარდება, ვიდრე საუფროსო თეატრის სხვადასხვა ფორმა - სხვაგვარად წარმოუდგენელია, ვინაიდან საბავშვო თეატრი ემსახურება ყველაზე სწრაფად მზარდ და ცვლად აუდიტორიას - ბავშვებს.