მანანა გეგეჭკორი. "ვეძებთ ნაძირალას!" - თემურ ჩხეიძის „გრონჰოლმის მეთოდი“

„ბოლო რამდენიმე წლის განმავლობაში არცერთი თანამედროვე პიესა ისე არ მომწონებია, როგორც ჟორდი გალსერანის „გრონჰოლმის მეთოდი“. დეტექტივის პრინციპით დაწერილი (თუმცა დეტექტივი არ არის) პიესა, იმედი მაქვს, ბოლომდე შეინარჩუნებს მაყურებლის ყურადღებას. არ შევუდგები იმის მოყოლას, თუ რაზეა ის. ამაზე, ვფიქრობ, თითოეული მაყურებელი თავის დასკვნას გამოიტანს. ძალიან მინდა ყველა ისე შეწუხდეს დასმული პრობლემით, როგორც ეს მე დამემართა პიესის კითხვისას.“

თემურ ჩხეიძე

თანამედროვე ქართულ თეატრში გამოჩნდა პიესა, რომელიც სიღრმისეულად ასახავს საზოგადოებაში დღეს საფუძვლიანად დამკვიდრებულ მნიშვნელოვან სატკივარს, პრობლემას, რომელმაც ჩვენში უკვე მყარად მოიკიდა ფეხი. სამწუხაროდ!

საინტერესოა, რომ ეს პიესა ქართული არ არის. იგი თანამედროვე ესპანელმა დრამატურგმა ჟორდი გალსერანმა დაწერა. მას „გრონჰოლმის მეთოდი“ ჰქვია. როგორც ჩანს, გლობალიზაციის მსოფლიო პროცესში საქართველოს ჩართვას, ჩვენი ქვეყნისათვის მრავალ პოზიტიურ შედეგთან ერთად, ნეგატიურიც მოაქვს. რას იზამ, ყველა მოვლენას აქვს დადებითი და უარყოფითი მხარე. „გრონჰოლმის მეთოდში“ გამოვლენილი ფსიქო-სოციალური პრობლემატიკა, თანამედროვე საზოგადოების ზნეობრივი ცხოვრების ერთ, მეტად მნიშვნელოვან ასპექტს ეხება. იგი არა მარტო ესპანელთა და ქართველთა, არამედ მთელი ცივილიზებული სამყაროს ტკივილს წარმოადგენს.

ჟორდი გალსერანის პიესა მარჯანიშვილის თეატრში თემურ ჩხეიძემ დადგა. „გრონჰოლმის მეთოდი“ ჩინებულად თარგმნა მწერალმა თამაზ გოდერძიშვილმა. ბოლო რამდენიმე ათეული წლის განმავლობაში სწორედ იგი მუშაობს თემურ ჩხეიძესთან პიესების თარგმანსა თუ პროზის ინსცენირებაზე. ამ შემთხვევაშიც ძალიან კარგი შედეგი მივიღეთ.

სანამ უშუალოდ სპექტაკლზე ვისაუბრებ, მინდა პიესის ავტორზე მოგითხროთ, მით უფრო, რომ ქართული თეატრალური საზოგადოება მას თითქმის არ იცნობს. გალსერანის „გრონჰოლმის მეთოდი“ ჩვენში პირველად დაიდგა.

მსოფლიოში სახელგანთქმული ესპანელი დრამატურგი, მწერალი, სცენარისტი და მთარგმნელი ჟორდი გალსერანი 1964 წელს დაიბადა. დაამთავრა ბარსელონის უნივერსიტეტის ფილოლოგიის ფაკულტეტი. მეოცე საუკუნის 80-იანი წლების ბოლოს კი პიესების წერა დაიწყო. მისი დრამატურგიული ნაწარმოებებიდან აღსანიშნავია: „სერფინგი“, „მიჯაჭვული სიტყვები“ (ამ პიესის მიხედვით გადაღებულია ფილმი, მწერალს კი მიენიჭა პრემია „ბორნი“ თეატრალური ხელოვნების სფეროში, კრიტიკის პრემია, აგრეთვე პრემია საუკეთესო სცენარისთვის ფანტასპორტოს ფესტივალზე), „დაკოტა“, „გაქცევა“, „კარნავალი“, „კანკუნი“, მიუზიკლი „გაუდი“, „გრონჰოლმის მეთოდი“ (მის საფუძველზე ფილმი გადაიღო რეჟისორმა მარსელო პინეირომ). ჟორდი გალსერანის სცენარის მიხედვით გადაღებულია ფილმი „სიმყიფე“ (რეჟ. ჟუამ ბალაგერო). ჟ. გალსერანი რამდენიმე მოთხრობის ავტორია, ესპანურად თარგმნა კარლო გოლდონისა და ნილ საიმონის პიესები, ნ.გოგოლის „რევიზორი“.

„გრონჰოლმის მეთოდი“ - ჟ. გალსერანის ყველაზე პოპულარული პიესა - მრავალ ენაზეა თარგმნილი. იგი მსოფლიოს არაერთ თეატრში დაიდგა. თ. ჩხეიძემ ეს პიესა თავდაპირველად 2012 წლის ნოემბერში სანკტ-პეტერბურგის გ. ტოვსტონოგოვის სახელობის დიდ დრამატულ თეატრში დადგა. სპექტაკლის მხატვარი იქაც გიორგი ალექსი-მესხიშვილი იყო.

ეს ნაწარმოები, ერთი შეხედვით, დეტექტივია. მართალია, იქ არ არის დევნა, მკვლელობა, გამოძიება, ამ სიტყვის ტრადიციული გაგებით, მაგრამ მაყურებელი, უპირველეს ყოვლისა, მაინც სიუჟეტს ადევნებს თვალს, მოვლენათა თანმიმდევრობას, პერსონაჟთა სცენურ ქმედებას. მას აინტერესებს, რით დამთავრდება ეს დაძაბული, ხშირად დაუნდობელი ფსიქოლოგიური ორთაბრძოლა, თუმცა დეტექტიური კოლიზია, სიღრმისეული პრობლემებით აღსავსე ამ პიესის მხოლოდ ზედაპირული შრეა.

თ. ჩხეიძე ფსიქოლოგიური თეატრის, განცდის ხელოვნების ერთგულია მთელი თავისი შემოქმედებითი ცხოვრების მანძილზე. ამ პრინციპისთვის მას არასდროს უღალატია როგორც წარმატებულ, ასევე ნაკლებად წარმატებულ სპექტაკლებში. ჟ. გალსერანის ფსიქო-სოციალური დრამა არაჩვეულებრივად ეხმიანება არა მარტო რეჟისორის, როგორც პიროვნებისა და მოქალაქის სატკივარს, არამედ მის უმთავრეს შემოქმედებით მრწამსსაც. ჩინებულ შესაძლებლობას აძლევს საკუთარი თეატრალური გამომსახველი საშუალებების სცენაზე სრულად წარმოჩენისათვის. თავადაც წერს ამის შესახებ: „ხდება ის, რასაც თავიდანვე ვვარაუდობდი. რეპეტიციიდან რეპეტიციამდე პიესა სულ უფრო რთული და საინტერესო ხდება. საუკეთესო მასალაა ფსიქოლოგიური თეატრისთვის. დიდი ხანია არ შემხვედრია თანამედროვე პიესა, რომელზედაც ასე საინტერესო იქნებოდა მუშაობა. შესანიშნავად მიდის რეპეტიციები, ერთობლივად ვეძებთ განწყობილებათა, აზრთა და საქციელთა საწყისებს. დრო გვაჩვენებს, რამდენად სწორია ჩვენი ვარაუდები.“ მართალია, თ. ჩხეიძე ყოველივე ამას სანკტ-პეტერბურგის წარმოდგენის დადგმის პროცესში წერდა, მაგრამ, დარწმუნებული ვარ, ქართულ სპექტაკლზე მუშაობაც ასეთივე საინტერესო და სასიამოვნო იყო მისთვის და მისი არტისტებისთვის. ეს სპექტაკლის ხილვისას აშკარად იგრძნობა.

სცენაზეა მსხვილი ჰოლდინგის თანამედროვე ოფისი. დღეს ასეთებს საქართველოშიც ხშირად ვხვდებით. ფირმა „დეკიამ“ კონკურსი გამოაცხადა მაღალანაზღაურებადი, პრესტიჟული თანამდებობის დასაკავებლად. საკონკურსო შერჩევის შემდეგ, ერთ ადგილს ოთხი კონკურენტი ეცილება ერთმანეთს. ვის აირჩევს ფირმა? ვინ გაიმარჯვებს და რა გზით?

თავიდან, ერთი შეხედვით, ყველაფერი ჩვეულებრივი გასაუბრებით იწყება. ეს, თითქოსდა ფორმალური შემოწმება, თანდათანობით ხან მოხდენილი ინტელექტუალური პაექრობის სახეს იღებს, ზოგჯერ პოპულარულ თამაშ „მაფიოზობანას“ გვაგონებს, დროდადრო კი, სოციალურ ფსიქოლოგიაში გავრცელებულ ე.წ. „როლის თეორიის“ მეთოდების გამოყენება ხდება. გრონჰოლმის მეთოდი ადამიანის შინაგანი ბუნების გამოვლენის არაერთ, ხშირად უღირს და ეშმაკურ ხერხს ეყრდნობა იმისათვის, რომ ხელმძღვანელის პოსტი ფირმისთვის ყველაზე მისაღებმა კანდიდატურამ დაიკავოს. როგორი უნდა იყოს თანამედროვე ლიდერი? რა მოთხოვნებს უყენებს მას საზოგადოება? ამ პრობლემის გადაჭრა შესაძლებელია დაქირავებულ ფსიქოლოგთა დახმარებით, გრონჰოლმის მეთოდით, რომელიც გარკვეულ ვითარებებზე დამოკიდებულ ადამიანს ან მტაცებლად აქცევს, ან - მის მსხვერპლად. მთავარია, ტესტების საშუალებით ამოვიცნოთ ნაძირალა, რომელიც თავს წესიერ ადამიანად გვაჩვენებს. მოქმედება მიმდინარეობს მასიური კედლების მქონე დახშულ სივრცეში, რომლის ცენტრშიც, შუშის მაგიდის თავზე უზარმაზარი პროჟექტორია, მაგიდის გარშემო - ტყავის საოფისე სავარძლები, უსახური, უსიცოცხლო, ასკეტური, ამავე დროს, სტანდარტული სამყარო. ორი კარი აივანზე გადის. იგი სიმწვანეშია ჩაფლული. მხატვარი გ. ალექსი-მესხიშვილი თითქოს მიგვანიშნებს - აქვე ახლოს მშვენიერი, სისხლსავსე, ნამდვილი ცხოვრება ჩქეფს, წარმოდგენის გმირები კი უსიცოცხლო სამყაროში ჩაკეტილან. 

სპექტაკლის მოქმედება რეალურ დროში მიმდინარეობს. წარმოდგენა იმდენ ხანს გრძელდება (2 საათსა და 15 წუთს უანტრაქტოდ), რამდენი ხანიც, სავარაუდოდ დაჭირდებოდა ამ თავისებური ექსპერიმენტის ჩატარებას ცხოვრებაში - ფირმა „დეკიას“ სტოკჰოლმის სათაო ოფისის ხელმძღვანელის, ისაია გრონჰოლმის მეთოდის პრაქტიკულ განხორციელებას.

2 საათის განმავლობაში, სტერილურსა და შემაშფოთებლად ცივ გარემოში, სამი მამაკაცი და ერთი ქალი, რომლებსაც წარმატებული ფირმის ხელმძღვანელის პოსტის დაკავება სურთ, შემოწმებას გადიან. ისინი ვალდებულნი არიან უპასუხონ ნებისმიერ, თვით ყველაზე ფარულ, ინტიმურ საკითხსაც კი, რადგან მოსამსახურის პირად ცხოვრებასაც ფირმა აკონტროლებს. კანდიდატს არა აქვს სხვისი შეცოდების, თანაგრძნობის უფლება. სამსახურის მსურველთაგან სამი, საბოლოოდ ფირმის ფსიქოლოგი აღმოჩნდება, მხოლოდ ერნანდოა ულმობელი ექსპერიმენტის მსხვერპლი. თუმცა იგი შემოსავლის გულისათვის ყველაფერზე წავა.

თ. ჩხეიძის სპექტაკლში ოთხი მსახიობი თამაშობს - ოთხი ნიჭიერი ადამიანი, შესანიშნავი პროფესიონალი, გამოცდილი არტისტი: ეკა ჩხეიძე (მერსედესი), ნიკა თავაძე (ერნანდო), ალეკო მახარობლიშვილი (ენრიკე) და აპოლონ კუბლაშვილი (კარლოსი). სამ მსახიობს მარტო საკუთარი პერსონაჟის შექმნა კი არ უწევს, არამედ გრონჰოლმის მეთოდით გათვალისწინებული ე.წ. შემოგზავნილი პირებისა, თან, სხვადასხვა შემთხვევაში, სრულიად განსხვავებული ტიპაჟებისა. ისინიც შერჩევის ამ სასტიკი სისტემის მსხვერპლნი არიან, ერთგვარი ადამიანური მასალა, რომელმაც დღეს ერთი პიროვნება უნდა ითამაშოს, ხვალ კი - სრულიად სხვანაირი ადამიანი. ოღონდ არა სცენაზე, არამედ ცხოვრებაში. მათი ფანტაზია და იმპროვიზაციის უნარი მხოლოდ მეთოდით გათვალისწინებული სქემის მკაცრ ჩარჩოებშია მოქცეული.

თ. ჩხეიძემ არაჩვეულებრივი სამსახიობო ანსამბლი შექმნა, ჩინებული კვარტეტი, რომლის სიძლიერე, უპირველეს ყოვლისა, ნიჭიერ შემსრულებელთა „თანახმიერებაშია.“ ზოგ სცენაში ერთია სოლისტი, ზოგან - მეორე. ხან დუეტი თამაშდება ჩვენ თვალწინ, ხან - ტრიო, ხან - სოლო-მონოლოგი. მაგრამ, საბოლოო ჯამში, ეს შესანიშნავ პროფესიონალთა შეკრული კვარტეტია, რომელსაც რეჟისორი თ. ჩხეიძე ხელმძღვანელობს. სწორედ ესაა ამ სპექტაკლის უპირველესი ღირსება.

როგორც მოგახსენეთ, პიესაში ოთხი მსახიობია, მაგრამ სპექტაკლში, ვფიქრობ, ხუთი პერსონაჟია. არის კიდევ ერთი, უხილავი, მაგრამ ძალზე აქტიური მოქმედი პირი - ფირმის ხელმძღვანელი, რომელიც საბოლოო გადაწყვეტილებას იღებს. მის მიერ კანდიდატებისათვის დავალებების შეთავაზება თავისებურად ხდება, თან - გარკვეული პერიოდულობით, მხოლოდ მაშინ, როდესაც იგი საჭიროდ თვლის. ალბათ გახსოვთ, როგორ მიმართავს ცნობილი ზღაპრის პერსონაჟი ალი-ბაბა ჯადოსნური გამოქვაბულის კარს: „სეზამ, გაიღე!“ „გრონჰოლმის მეთოდში“ ამგვარი კარის მოვალეობას სცენის სიღრმეში მოთავსებული სარკმელი ასრულებს - თავისებური საფოსტო ყუთი. სანამ არ გაირება, ვერც ამჩნევ. ექსპერიმენტის მონაწილენი დავალებებს სწორედ იქიდან იღებენ. ყველასთვის ნაცნობი, ლირიკული, იდილიური მელოდიის (ბეთჰოვენის „ელიზასთვის“) ფონზე სარკმლიდან ახალ-ახალი დავალებები იგზავნება. ფირმის უხილავი უფროსის მუდმივი არსებობის თავისებურ სიმბოლოდ გვევლინება აგრეთვე ცენტრში დაკიდებული პროჟეტორი. მას პერსონაჟები ზოგჯერ პირდაპირ მიმარტავენ, როგორც სავარაუდო ვიდეოთვალს.

შემოწმების პროცესში კანდიდატები რამდენიმე განსხვავებულ დავალებას ასრულებენ. მათი საბოლოო მიზანი სასტიკი, არაადამიანური და ულმობელია: ადამიანის ფსიქიკის ღრმა, ზოგჯერ მისთვისაც კი ფარული შრეებიდან, რაც შეიძლება მეტი სიბინძურე ამოატივტივონ - ცინიზმი, გულგრილობა, ბოროტება, თვალთმაქცობა, ანგარება, ეგოიზმი და ა.შ. ტესტირება რამდენიმე ეტაპად ტარდება:

1.      უნდა ამოიცნონ დეპარტამენტის შტატიანი თანამშრომელი;

2.   სამმა მონაწილემ უნდა გადაწყვიტოს, განაგრძობს თუ არა მუშაობას საზღვარგარეთულ პროექტზე ენრიკე, რომელმაც ცოლს უღალატა, შემდეგ კი გაშორდა;

3.      „ჯადოსნური სარკმელი“ მოთამაშეებს ტორეროს ქუდს, ჯამბაზის ჩაჩს, პოლიტიკოსის ცილინდრსა და ეპისკოპოსის მიტრას სთავაზობს. მათ ეს ქუდები უნდა მოირგონ ისევე, როგორც მათ მფლობელთა როლები და დაუმტკიცონ ერთმანეთს, რომ მხოლოდ ერთ მათგანს ეკუთვნის პარაშუტი ცეცხლმოკიდებული თვითმფრინავიდან.

4. კანდიდატებმა უნდა გადაწყვიტონ, დარჩეს თუ არა ფირმაში სამუშაოდ კარლოსი, რომელმაც სქესის შეცვლა გადაწყვიტა.

5. და ბოლოს, ე.წ. „ორმაგი ამოცანის პრინციპი - სცენაზე დარჩენილმა ორმა კანდიდატმა - ერნანდომ და მერსედესმა - ერთმანეთისგან დაფარული დავალებები უნდა შეასრულონ. პარტნიორს ის უნდა გააკეთებინო, რაც შენს კონვერტში წერია. ერნანდომ უნდა აატიროს „რკინის ლედი“ მერსედესი, რომელმაც ტესტირება დედის გარდაცვალების გამოც კი არ დატოვა. ნიკა თავაძის გმირი ამ ამოცანას ჩინებულად ართმევს თავს.

თითქოს ყველაფერი რიგზეა. ერნანდო ერთადერთი კანდიდატი აღმოჩნდა. და უცებ, მოულოდნელი სიუჟეტური სვლა, რომლისკენაც ასე ოსტატურად მივყავდით რეჟისორსა და მსახიობებს სიტუაციის თანდათანობითი დაძაბვით - აღმოჩნდა, რომ ერნანდოს გარდა ყველა ანგაჟირებული ფსიქოლოგია. მაყურებელი ამ მოვლენას ტაშით შეხვდა. დეტექტივი დასრულდა, მაგრამ „გრონჰოლმის მეთოდი“ დეტექტივი არ არის, მიუხედავად იმისა, რომ ამ მომენტამდე ვერ მიხვდები, ვინ არის ნამდვილი კანდიდატი და ვინ - მოჩვენებითი. ამიტომ მაშინაც კი, როდესაც თითქოს ყველაფერზე პასუხი გაცემულია, მაინც რჩება შეკითხვა: დანიშნავდნენ თუ არა პრესტიჟულ თანამდებობაზე ერნანდოს.

აღმოჩნდა, რომ იგი გამარჯვებას ნაადრევად ზემობს. ფსიქოლოგთა საბოლოო დასკვნის თანახმად, ერნანდოს აგრესიულობა და თავდაჯერებულობა ყალბი, ნაძალადევი და მოჩვენებითია. სინამდვილეში, იგი უიღბლო და უბედური კაცია. დედის გარდაცვალების შემდეგ ღრმა და ხანგრძლივ დეპრესიაში ჩავარდა (ეს კი ფირმის თანამშრომლისთვის სასტიკად აკრძალულია), ცოლთან გაყრილია, ჰომოსექსუალ ძმასთან ურთიერთობა არა აქვს, ემპათიას არ ავლენს არცერთ სიტუაციაში. ფირმას კი ასეთი ადამიანი არაფრად უნდა. მას არ ესაჭიროება კარგი კაცი, რომელიც თავს ნაძირალად ასაღებს. იგი ეძებს ნაძირალას, რომელიც კარგ კაცს ძალიან ჰგავს.

მარტო დარჩენილი ერნანდო ჩაკეტილი სივრციდან, ერთგვარი ჯადო წრიდან ვერ გადის. გამოსავალი არ არის. როსინის მუსიკის ფონზე პროჟექტორი ამოძრავდა, თვალისმომჭრელი სინათლე ჯერ ერნანდოს შეანათა, შემდეგ კი მაყურებელთა დარბაზს რამდენჯერმე გადაუარა. არა მარტო იმის საჩვენებლად, რომ სპექტაკლი ყოველ ჩვენგანს ეხება, არამედ კიდევ ერთი კანდიდატის მოსაძებნად. დიახ, ყოვლისმხილველი ვირტუალური თვალი ახალ მსხვერპლს ეძებს. ვინ იქნება შემდეგი?

   

ნათელა ურუშაძე, „შალვა ღამბაშიძე“

 ნათელა ურუშაძე

ჟურნალი „საბჭოთა ხელოვნება“, #9, 1983

შალვა ღამბაშიძე

დაიბადა 1899 წლის 1 აგვისტოს (ძვ. სტ. 20 ივლისი), ზესტაფონში. 

მისი ბაბუა, დეკანოზი დავით ღამბაშიძე, განათლებული კაცი იყო, სამოციანელთა იდეებით გატაცებული, ჟურნ. „მწყემსის“ რედაქტორ-გამომცემელი.

მამა, ქსენოფონტე ღამბაშიძე, ზესტაფონის ეკლესიის მოძღვარი. ისიც ერთობ განსწავლული.

დედა, პელაგია ცქიტიშვილის ასული.

დაწყებითი განათლება ოჯახში მიიღო. ერთხანს ზესტაფონის სტამბაში მუშაობდა.

1918 წელს დაამთავრა საშუალო სასწავლებელი და მაშინვე იწყებს თანამშრომლობას ქუთაისის თეატრში.

1919 წელს თბილისშია, სწავლობს გ.ჯაბადარის სტუდიაში.

1920 წელს ბათუმის თეატრის მსახიობია.

1921 წელს ისევ თბილისშია, დრამის თეატრში. ამავე დროს, თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის იურიდიული ფაკულტეტის სტუდენტია (3 წელი ისწავლა).

1928-1930 წლებში ქუთაისის თეატრშია მარჯანიშვილთან.

1930 წელს ისევ თბილისშია, მეორე სახელმწიფო დრამაში, რომელიც კ.მარჯანიშვილის გარდაცვალების შემდეგ მისი სახელობის თეატრად იწოდება.

1937 – 1948 წლები ამ თეატრის დირექტორი და სამხატვრო ხელმძღვანელია...

...თეატრზე ადრე წიგნი შეიყვარა პატარა შალვამ. რაც წიგნთან იყო დაკავშირებული, ყველაფერი უნდოდა გაეგო, სცოდნოდა. ბავშვობაში ბაბუამისის სტამბაშიც მუშაობდა თურმე, ყოველნაირ მოვალეობას დიდი ხალისით ასრულებდა.

პირველი სპექტაკლი, რომელიც ნახა, სცენისმოყვარეთა წარმოდგენა იყო - ვ. მონტის „კაი გრაკხი“, რომელიც 1910 წელს ქუთაისის რეალური სასწავლებლის მოსწავლეებმა წარმოადგინეს ზესტაფონში. მაშინ შალვა 11 წლისა იყო. წარმოდგენის შემდეგ მონაწილეებთან მისულა და უთხოვია, მეც გამიშვით სცენაზეო. შეუსრულეს სურვილი. ასე შედგა სცენაზე ფეხი.

სულ მალე შალვა თვითონ გახდება ქუთაისის რეალური სასწავლებლის მოსწავლე. გარემო, რომელშიც აღმოჩნდა, უაღრესად ხელისშემწყობი იყო სცენური ნიჭით დაჯილდოებული მოზარდისათვის: საუკუნის დასაწყისის ქუთაისის სცენას ამშვენებდნენ ლადო მესხიშვილი, ნუცა ჩხეიძე, ალექსანდრე იმედაშვილი, გიორგი არადელი-იშხნელი... ისინი მაღალზნეობრივ, პატრიოტული სულისკვეთების თეატრს ამკვიდრებდნენ, უპირველესად მსახიობის სცენური შემოქმედებით.

ასეთი თეატრი იყო პირველი, შალვა ღამბაშიძემ რომ იხილა და იწამა. სულ არაა შემთხვევითი, რომ შემდგომ, უკვე სახელმოხვეჭილი მსახიობი შალვა ღამბაშიძე სწორედ ალ. იმედაშვილსა და გ. არადელ-იშხნელს მიიჩნევს ქართველი მსახიობისათვის მისაბაძ ნიმუშად.

ქუთაისის ახალგაზრდობა ისე იყო გატაცებული ამ ჭეშმარიტად მოქალაქე-მსახიობთა ხელოვნებით, რომ როდესაც გ. არადელი-იშხნელი დასიდან დაითხოვეს, მოსწავლეები გაიფიცნენ. ისინი მსახიობის თეატრში დაბრუნებას მოითხოვდნენ. მათ შორის იყვნენ მოსწავლე უშანგი ჩხეიძე და მოსწავლე შალვა ღამბაშიძე.

როცა თეატრს ზემოქმედების ასეთი ძალა აქვს, მისით გატაცება ბუნებრივია, გატაცების გამოვლინების ფორმები კი - მრავალნაირი. ერთი ყველაზე გავრცელებული  - სცენაზე თავად გამოსვლის სურვილი. ამ სურვილმა შექმნა დრამატული წრე ქუთაისის რეალურ სასწავლებელში. მისი ხელმძღვანელი ხატვის მასწავლებელი კროტკოვი ყოფილა. მან დააკისრა მეექვსე კლასეის მოსწავლე შ.ღამბაშიძეს გოროდნიჩის როლი გოგოლის „რევიზორში“. პრესაც კი გამოეხმაურა ამ სპექტაკლს.

მაგრამ მანამდე, ბევრად უფრო ადრე - 1912 წელს, როდესაც შალვა პირველ ან მეორე კლასში იქნებოდა (13 წლისა), მისალოცი წერილი მიუწერია მარიამ საფაროვა-აბაშიძისთვის მისი იუბილეს გამო. აი, რამდენიმე სტრიქონი ამ დოკუმენტიდან: „სამშობლო ცის ვარსკვლავს, საფაროვ-აბაშიძისას. ლეკვი ლომისა სწორია, ძუ იყოს, თუნდა ხვადია, სთქვა მეთორმეტე საუკუნეში დიდებულმა შოთამ. სწორედ ამ სიტყვებით მინდა მოგმართო, გიძღვნა სალამი დაუფასებელო მშრომელო. შენი შრომა მრავალნაირად არის აღსანიშნავი, მაგრამ უმთავრესად მით, რომ... არ დაერიდე საზოგადოების იმდროინდელ შეხედულებას, შენი პიროვნება და ნიჭი არ დაუმორჩილე მათ გემოვნებას და თამამად აღმართე ხელოვნების დროშა... აი, ამ მხარით შენი შრომა პირდაპირ თავგანწირვაა, მშვენიერო სულო... გვწყენია შენი ნიჭის მათაყვანებელ მოსწავლე თაობას, რომ ის ხშირად ვერ ხედავს საყვარელ მსახიობს, მხატვარს ჩვენი დუხჭირი ცხოვრებისა... შალვა ღამბაშიძე. ქუთაისის რეალური სასწავლებლის მოწაფე. დ.ყვირილა. 17 ივანობისთვე. 1912 წ.“

თეატრით გატაცება უფრო და უფრო ძლიერდებოდა. 1917 წელს, ჯერ კიდევ სკოლის მოსწავლე, შალვა ქუთაისის თეატრის იმდროინდელ ხელმძღვანელთან, მიხეილ ქორელთან მისულა და უთხოვია, დასში მიმიღეთო. მ.ქორელს მიუღია. არ შეიძლება ეს შემთხვევას მივაწეროთ, პრინციპულ კაცადაა ცნობილი მიხეილ ქორელი. ახალგაზრდის სურვილის ასეთ უშუალო გამოვლინებაში მან მისი აქტიორული უნარიც ამოიკითხა უთუოდ; იქნებ გიმნაზიაში წარმოდგენილი „რევიზორიც“ ჰქონდა ნანახი? ვინ იცის... როგორც არ უნდა იყოს, ეს მაინც ერთი მხარეა მოვლენისა. არსებობს მეორე მხარეც - იმ დროის ქუთაისის თეატრი, რომელსაც მ.ქორელი ედგა სათავეში. ეს ხომ უკვე ის წლებია, როდესაც ა.წუწუნავამ, ვ.შალიკაშვილმა, ა.ფაღავამ და მ.ქორელმა არსებითად მოიგეს დიდი ბრძოლა ქართულ თეატრში მოსკოვის სამხატვრო თეატრის სასცენო შემოქმედებითი პრინციპების დამკვიდრებისათვის თანამედროვე დრამის სცენაზე წარმოჩინების გზით. ასე რომ, შ.ღამბაშიძე მოდის თეატრში, სადაც მომზადებულია ნიადაგი იმ ძირეული ცვლილებებისათვის, რამდენიმე წლის შემდეგ რომ მოახდენს კ.მარჯანიშვილი საქართველოში, თბილისშიც და ქუთაისშიც. ესეც იყო იმის მიზეზი, რომ ახალგაზრდა შ.ღამბაშიძე ასე ადვილად გახდება მარჯანიშვილისეული თეატრის - მხატვრულად მთლიანი სპექტაკლების თეატრის - მსახიობი. მაგრამ ეს მოხდება რამდენიმე წლის შემდეგ. მანამდე კი ის იმუშავებს მ.ქორელთან ქუთაისში, შემდეგ ისწავლის გ.ჯაბადარის სტუდიაში თბილისში, ერთ წელს ბათუმის თეატრში გაატარებს, 1921 წელს კი ისევ თბილისში ჩამოდის, სადაც ერთდროულად უნივერსიტეტის სტუდენტიცაა და დრამატული თეატრის მსახიობიც.

თბილისის თეატრში მუშაობის პირველსავე სეზონში (1921-1922) წარმოდგენილი 16 სპექტაკლიდან 14-ში შალვა ღამბაშიძეს უთამაშია, თანაც ისეთი როლები, როგორიც ფილიპე ზასედატელია გ.ერისთავის „დავაში“, ვიქტორი დ.კლდიაშვილის „დარისპანის გასაჭირში“, გიორგი სააკაძე ს.შანშიაშვილის პიესაში „უგვირგვინო მეფენი“, ბარძიმი გ.ერისთავის „გაყრაში“, არსენა ნ.ნაკაშიძის პიესაში „ვინ არის დამნაშავე?!“

1922 წლის 25 ნოემბერს შედგა კ.მარჯანიშვილის მიერ განხორციელებული ლოპე დე-ვეგას „ცხვრის წყაროს“ პრემიერა და დაიწყო ქართული საბჭოთა თეატრის ცხოვრება.

„ცხვრის წყაროს“ შემდეგ კორპორაცია „დურუჯთან“ მარჯანიშვილის განხეთქილებამდე და შემდგომ ქუთაისში მარჯანიშვილთან გადასვლამდე, 1928 წ., შ.ღამბაშიძე რუსთაველის თეატრის თითქმის ყველა წარმოდგენაში მონაწილეობს. ითამაშა: პავლია დ.კლდიაშვილის „უბედურებაში“, გიორგი გურიელი ა.წერეთლის „თამარ ცბიერში“, ილიკო ნ.შიუკაშვილის „სიმახინჯეში“, პლატონი დ.კლდიაშვილის „სამანიშვილის დედინაცვალში“, ფალსტაფი შექსპირის „უინძორელ მხიარულ ქალებში“, მესაფლავე „ჰამლეტში,“ კოწია ნ. აზიანის „დეზერტირკაში“, ვილჰელმი შილერის „ვილჰელმ ტელში“, გოდუნი ბ.ლავრენიოვის „რღვევაში“ და სხვა.

ეს წლები მნიშვნელოვანი იყო ქართული თეატრისთვის. ძიებათა პროცესი რთულად და მტკივნეულად მიმდინარეობდა. შ.ღამბაშიძე აქტიურად იყო ჩართული იმ დროის უმნიშვნელოვანეს თეატრალურ მოვლენებში. ბევრი სიხარული განიცადა. ბევრი გაჭირვება, ამ სიტყვის პირდაპირი მნიშვნელობითაც. აი, ერთი საბუთი - 1924 წ. 21 ოქტომბრით დათარიღებული მისი განცხადება: „რუსთაველის თეატრის გამგეს. გადავწერე პიესა „მათრახის პანაშვიდი“. ერთი ეგზემპლარი 31 თაბახი, თაბახი 40 კ. სულ ღირებული 12 მან. და 40 კაპ. შალვა ღამბაშიძე.“

1928 წლიდან შ. ღამბაშიძე ქუთაისშია კ. მარჯანიშვილთან. ძალზე დატვირთულია. მსგავსად სხვა დატვირთული მსახიობებისა, ისიც ერთდროულად რამდენიმე სპექტაკლშია დაკავებული. აქ განხორციელებული როლებიდან ყველაზე მნიშვნელოვანია დე-სილვა კ.გუცკოვის „ურიელ აკოსტადან.“

ორი წლის შემდეგ, კ. მარჯანიშვილთან ერთად, ისიც თბილისში გადმოდის იმ თეატრში, დღეს რომ მარჯანიშვილის სახელს ატარებს. ამ თეატრის სცენაზე შეიქმნა ის მხატვრული სახეები, რომელთა გარეშე ქართული საბჭოთა თეატრის ისტორია არავის წარმოუდგენია: პროფესორი ბოროდინი (ა. აფინოგენოვის „შიში“), ტარიელ მკლავაძე („ნინოშვილის გურია“), არჩილი („ჩატეხილი ხიდი“), სოლომონ ისაკიჩ მეჯღანუაშვილი, ბატონიშვილი პაატა (ლ.გოთუას „მეფე ერეკლე“), კათალიკოსი პატრიარქი (ლ. გოთუას „დავით აღმაშენებელი“), მოძღვარი (ა. ყაზბეგის „მოძღვარი“), გოროდნიჩი (ნ. გოგოლის „რევიზორი“), კავალერი რიპაფრატა (კ. გოლდონის „სასტუმროს დიასახლისი“), ანთიმოზ ტორონჯაძე (ვ. გაბისკირიას „უფსკრულთან“) და სხვა. რამდენი ქართველი და არაქართველი, რამდენი სოციალური ფენისა და მოქალაქეობრივი თვალსაზრისის, ასაკის და ხასიათის ადამიანი... ამ ადამიანთა სცენაზე განსახიერებამ წარმოაჩინა შ. ღამბაშიძის შემოქმედებითი ინდივიდუალობა. 

ყოველი მათგანი ნაწილი იყო სპექტაკლისა, სპექტაკლები კი ძალზე განსხვავებული. შ. ღამბაშიძე ხომ იმ დროს მოვიდა ქართულ თეატრში, როდესაც კ. მარჯანიშვილი მხატვრულად მთლიანი სპექტაკლების თეატრის პრინციპს ამკვიდრებდა. ეს ნიშნავდა: ყოველი სპექტაკლი ახალი მხატვრული მთლიანობაა. მისი საფუძველია კონკრეტული ავტორის კონკრეტული პიესა რეჟისორის ინდივიდუალურ აღქმაში და აქედან გამომდინარე, მისი სცენური განსხეულების, მსახიობთა მიერ მისი გათამაშების გარკვეული პირობა, წესი. ამიტომ „ცხვრის წყარო“ არ ჰგავდა „ჰამლეტს“, „ჰამლეტი“ - „ურიელ აკოსტას“, „ურიელი“ – „მზის დაბნელებას“, „მზის დაბნელება“ – „თეთრებს“, „ყვარყვარე თუთაბერს“ და ა.შ. ესოდენ განსხვავებულ სპექტაკლებში უნდა ყოფილიყო მსახიობი მართალი ანუ მაყურებლისთვის დამარწმუნებელი.

ქართველ რეჟისორთა მომდევნო თაობაც ასეთი თეატრალური სიმართლის მაძიებელი იყო. სცენური სიმართლის პრობლემა მუდმივი სათეატრო პრობლემაა. იგი, პირველ ყოვლისა, სცენაზე წარმოჩინებულის დამაჯერებლობას ნიშნავს. ზუსტი მსგავსება რეალურად არსებულსა და მხატვრულად ასახულს შორის მუდამ არ იგულისხმება. ასე რომ იყოს, დაუჯერებელი იქნებოდა დარბაზიდან სცენაზე ამოსული პერსონაჟი, კინოეკრანი, სპექტაკლის წამყვანი და სხვა ამგვარი.

ნებისმიერი ფორმისა და მხატვრული პირობის სპექტაკლში ინარჩუნებდა შ. ღამბაშიძე სისადავეს, სიმართლესა და უბრალოებას. ბუნებრივი და დამარწმუნებელი იყო დ. კლდიაშვილისა და ვ. გაბისკირიას პიესებშიც და „ურიელ აკოსტაშიც“, სადაც არაფერი ჰგავდა ნამდვილს, ცხოვრებისეულს. ბუნებრივი იყო „არსენას ლექსშიც“, რომელიც კ. მარჯანიშვილმა თითქმის ხელუხლებლივ გადაიტანა სცენაზე. აი, როგორ აგვიწერს ამ სპექტაკლს თანამედროვე:

„...აიხადა ფარდა, გამოვიდა სცენაზე შალვა ღამბაშიძე თავის ჩვეულებრივ კოსტიუმში, დადგა შუაგულში, გადაშალა წიგნი და დაიწყო კითხვა:

შაირ-სიტყვითა მესტვირემ

ღმერთი მაღალი ახსენა,

ღმერთმა მოგცეს გამარჯვება,

ოძელაშვილო არსენა...

იმ ადგილას რომ მივიდა, სადაც ნათქვამია „შეჯდა თავის ლურჯა ცხენზე“, სცენაზე უცებ ფიცრებისგან აწყობილი ცხენი გამოვიდა და ჭაბუკი კოსტავა მარჯვედ შეახტა მას. სურათი სურათს მისდევდა, გამოდიოდნენ პერსონაჟები, მაგრამ მაინც ეს სპექტაკლი კი არა, ფიქრი იყო. ის ფიქრი, წიგნის კითხვისას რომ აღეძვრის კაცს“.

ეს იყო 1931 წელს. რა რთული პირობაა თამაშისა. როდის განუზრახავს და განუხორციელებია კ. მარჯანიშვილს საკითხავი ლიტერატურის დადგმა პიესად გადაკეთების გარეშე! ვისთვის მიუნდვია მთავარი როლი?! როგორ ენდობოდა ახალგაზრდა მსახიობის სიტყვის ძალას, მის უნარს გაითავისოს პერსონაჟის სცენური არსებობის უჩვეულო პირობა და ამ პირობაში იყოს მართალი!

დრომ დაადასტურა, რომ შ. ღამბაშიძე თავისუფლად გრძნობდა თავს ნებისმიერ სცენურ გარემოში და ნებისმიერ რეჟისორულ ნახატში. ძნელი წარმოსადგენი იყო მისი კომპლექციის კაცისგან. მიუხედავად ამისა, ახოვანი, ოდნავ მძიმე და თითქოს მოშვებული მისი სხეული, საჭიროების ჟამს რკინასავით კუნთიერიც ხდებოდა და განსაცვიფრებლად მსუბუქიც მთლიან სხეულებრივ პლასტიკაში.

სხეულის ამგვარი დაუფლებისა და ზუსტი დეტალების წყალობით, რომლებიც ზოგჯერ აშკარა შტრიხის მნიშვნელობისა იყო, შ. ღამბაშიძეს შეეძლო ერთ წუთში გადაეხსნა მაყურებლისთვის პერსონაჟის ხასიათი და სოციალური ბუნება. დაიჭერდა ხოლმე ისეთ წუთს, სადაც პიროვნების არსი ვლინდება, ვინაიდან მისი საქციელის ზნეობრივი მოტივია ნათელი. 

ასეთ მკვეთრ შტრიხებს შ. ღამბაშიძე უფრო ხშირად ახალგაზრდობაში მიმართავდა. დროთა მანძილზე მისი „ნახატი“ მეტ სითბოსა და სირბილეს იძენს, თანდაყოლილი ბუნებრიობა და სიმართლე კი იმ ზომას აღწევს, რომ შეიძლება იფიქრო, ხომ არ წაიშალა ზღვარი რეალურსა და წარმოსახვით შექმნილს შორის? ეს იმიტომ, რომ იქმნება შთაბეჭდილება, თითქოს ეს კაცი სადღაც ნამდვილად გინახავს: მაშინაც კი, როდესაც მსახიობი ისტორიულ პირს ან შორეული წარსულის ადამიანს ასახიერებდა.

როგორ აღწევდა ამას? ჩანს, მისი ინტუიცია იყო განსაკუთრებული ძალისა. ინტუიციით აგნებდა ხოლმე იმ „შიდაძრავას“, ადამიანს რომ ამოქმედებს. ყოველ ცალკეულ შემთხვევაში ეს „ძრავა“ განსხვავებული იყო, ვინაიდან მისი გმირი განსხვავებული ავტორის ნაწარმოების ნაწილი იყო. შ. ღამბაშიძე მსახიობთა იმ კატეგორიას მიეკუთვნებოდა, მოწიწებით რომ ეკიდებიან ლიტერატურულ პირველწყაროს. წერდა კიდეც ამის შესახებ:

„...ჩემთვის, როგორც მსახიობისთვის, დიდი მნიშვნელობა აქვს დრამატურგიული მასალის ღირსებას... რეჟისორი და მსახიობი დრამატურგის თანაავტორობისგან უნდა გათავისუფლდეს. ეს მაშინ ხდება, როდესაც თეატრს ხელთ აქვს მაღალი ღირსების დრამატული ნაწარმოები.“

შ. ღამბაშიძის აქტიორული ინდივიდუალობა განსაკუთრებით ახლობელი აღმოჩნდა კინემატოგრაფიისთვის. კინოს ენა ხომ ზედმიწევნით მართალია - დიდი ცხოვრებისეული სიმართლე და გულწრფელობა კინოს სტიქიაა, შ. ღამბაშიძის სტიქიაცაა. ანსამბლური შემოქმედებისთვის დაბადებული მსახიობისთვის სიმართლე და გულწრფელობა მოქმედ პირთა მრავალნაირი ურთიერთკავშირების სიმართლეა.

მაგრამ გულწრფელობა ჯერ კიდევ არ ნიშნავს მხატვრულ სიმართლეს. მხატვრული სიმართლე აღმოცენდება იქ, სადაც გულწრფელობა დამაჯერებელს გახდის მსახიობის მიერ მიგნებულ მეტყველ საშუალებას და ამით სახეობრივ ფუნქციას მიანიჭებს მას. ასეთ სიმართლეს ესწრაფოდა შ. ღამბაშიძე. ყველა თავისი გმირისთვის შერჩეული ჰქონდა ამ გმირის ხასიათისა და ცხოვრებისეული მიზანსწრაფვიდან გამომდინარე მეტყველი, თანაც უთუოდ საქციელში გამოვლენილი დეტალები. ზოგჯერ ერთი და იგივე საქციელი განსხვავებულის გამომხატველი იყო. თუნდაც ისეთი ჩვეულებრივი, როგორიცაა ფულის დათვლა - ფულს ითვლის დავით დროიძე (ფილმში „დარიკო“) და ითვლის მაკარი (ფილმში „ქეთო და კოტე“). არაფერია საერთო. იმიტომ, რომ ეს ორი ადამიანი ერთმანეთისგან ძალზე განსხვავებულნი არიან. ფულის დათვლასაც, მათი ცხოვრების ამ მომენტში, განსხვავებული დანიშნულება აქვს. მსახიობიც განსხვავებულად გამოხატავს მას.

მთელი თავისი შემოქმედებითი ცხოვრების განმავლობაში შ. ღამბაშიძე ამ ტენდენციას მხოლოდ აძლიერებდა. კ. მარჯანიშვილის შემდეგაც, განსხვავებული მხატვრული პირობის სპექტაკლებში ქმნიდა თავის გმირთა სცენურ სახეებს, მაგრამ ახლაც, ისევე როგორც ადრე, ყველაზე ახლობელი და სასურველი მისთვის ცხოვრების სინამდვილეს მიმსგავსებული მხატვრული პირობა იყო. ესეც იყო იმის მიზეზი, რომ კინოხელოვნება ასე ახლობელი აღმოჩნდა მისთვის - მხატვრული სიმართლის პრობლემა აქაც ხომ მუდმივია. 

1926 წელს მოვიდა  შ. ღამბაშიძე კინოში, როდესაც კ. მარჯანიშვილმა ბეკინას როლში გადაიღო ფილმში „სამანიშვილის დედინაცვალი“. მას შემდეგ 1955 წლამდე ანუ 19 წლის განმავლობაში 14 ფილმში მიიღო მონაწილეობა. ყოველი მათგანი გამოდგება იმის საბუთად, რომ შინაგანი სიმართლის მოძიების, შენარჩუნებისა და განხორციელებისთვის მუდამ რთული პირობები კინოში, ხელისშემშლელი არ ყოფილა შ. ღამბაშიძისთვის. სწორედ კინომ, სადაც არაა არც რეპეტიციის თანმიმდევრობა და უწყვეტობა სპექტაკლისა, დაადასტურა შ. ღამბაშიძის იშვიათი უნარი საჭირო მომენტში გმირის თვალით შეხედოს სინამდვილეს. ამის გამოა, ალბათ, რომ კინოში მოღვაწე დრამატული თეატრის მრავალი მსახიობისგან განსხვავებით, შ. ღამბაშიძის ეკრანული სახეები გვიქმნიან წარმოდგენას მისსავე სცენურ შემოქმედებაზე.

ის სისადავე, რომელიც ასე დამახასიათებელი იყო შ. ღამბაშიძის მსახიობური ხელწერისათვის, სათავეს უთუოდ ცნობიერ მიზანდასახულობაში პოულობდა, მან ყოველთვის იცოდა, რისი თქმა სურდა. ეს „რა“ უთუოდ მნიშვნელოვანი იყო მისთვის, ხოლო ამ სათქმელის მაყურებლისთვის გადაცემა - მოთხოვნილება. ამიტომ ისწრაფოდა ზედმიწევნით გასაგები სცენური ენით ელაპარაკა მაყურებელთან. მაგრამ არასდროს მიუცია თავისთვის უფლება გაშინაურებულიყო სცენაზე ან ეკრანზე. პირიქით, შინაგანად განსაცვიფრებლად მობილიზებული იყო ხოლმე. მისი გმირის სცენური ან ეკრანული ცხოვრების მშვიდი მომენტებიც კი შინაგანი დატვირთულობით გამოირჩეოდა.

პერსონაჟის გულწრფელი არსებობა საბოლოო შედეგად არასოდეს წარმოედგინა. მსახიობის ეს იშვიათი უნარიც კი ნიჭის მამოძრავებელ ძალად მიაჩნდა, თეატრალური სიმართლის გამოვლინების საშუალებად. ამიტომ მისეული გულწრფელობა არტისტიზმის დონეზე იყო აყვანილი და სცენაზე მსახიობის ბუნებრივი არსებობის ჭეშმარიტი კულტურის ნიმუშად გამოადგება ყველას.

ადამიანის სულის უმნიშვნელო მდგომარეობა საინტერესო არ იყო მისთვის - უკიდურესი დაძაბულობის უკიდურესი გულახდილობით გამოვლინება უყვარდა. ამიტომ მუდამ ძალზე მართალი და ცხოვრებისეული იყო, მაგრამ არა ყოფითი. მისთვის ესოდენ დამახასიათებელი შინაგანი მნიშვნელოვნება მუდამ ყოფაზე მაღლა აყენებდა. აქ უკვე ძალაში შედიოდა ის გარდაუვალი კანონზომიერება, ყველა მსახიობის შემოქმედების თავისებურებას მისსავე პიროვნებას რომ უკავშირებს. მსახიობი თვითონაა შემქმნელიცა და ქმნილებაც, ამიტომ ცხადია, პიროვნულ თვისებებს ხელოვნების ამ დარგში განსაკუთრებული, ზოგჯერ გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება.

იშვიათი თვისებების შენაერთს წარმოადგენდა შ. ღამბაშიძის პიროვნება: წარმოსადეგი, სახენათელი, გულთბილი, გულმართალი, უშუალო, ნახევარი გულით არაფერი გაუკეთებია, ადამიანის სულის სიფაქიზე შეეძლო გადმოეცა, რადგან მისი სული იყო განსაცვიფრებლად ფაქიზი. ჭკუადამჯდარი განსჯა იყო მისთვის დამახასიათებელი, სიმშვიდე, სიდინჯე. მხნე იყო, აუჩქარებელი, ზრდილი. გულში ნადების დაფარვაც იცოდა - თუკი რამის განდობას არ ისურვებდა, ვერ მიუხვდებოდი. საჭიროების ჟამს, პირში თქმას არ ერიდებოდა. თვალის თვალში გაყრა იცოდა, მზერას თამამად უსწორებდა ყველას. საოცრად გულღია შეხვედრა იცოდა, მოსიყვარულება. ღიმილს არ ინანებდა. ეს ღიმილი მისი შინაბუნების უძლიერესი გამოვლინება იყო. ერთი შეხედვით შეეძლო ადამიანის გულის მონადირება. ყურისგდება იცოდა იშვიათი სცენაზეც და ცხოვრებაშიც. თავშესაქცევი ამბის მოყოლა ემარჯვებოდა. უყვარდა ოხუნჯობა, მაგრამ გულს არ გატკენდა. იშვიათი მეოჯახე, ყველას პატრონი და საიმედო ქომაგი გახლდათ. უყვარდა სტუმარი, ლამაზი დროსტარება. გულღია და გადამდები ხარხარი იცოდა. ეს თვისებები ბოლომდე შეინარჩუნა.  

ყოველი მისი თავისუფალი წუთი წიგნს ეკუთვნოდა, ჭაბუკობიდანვე ასე იყო. არც მაშინ, არც შემდგომ, თუკი რამეზე ხელი მიუწვდა, წაუკითხავი არ დარჩენია. წიგნის გარეშე შ. ღამბაშიძე არც უცხოს, არც შინაურს არ უნახავს. წიგნის ყადრი იცოდა - უნდა გენახათ როგორ აიღებდა ხოლმე ხელში წიგნს!

შ. ღამბაშიძისათვის მუდამ მისი ქვეყნის კეთილდღეობის პრობლემა იყო ამაღელვებელი. ხმამაღლა ამაზე ლაპარაკი არ სჩვეოდა, მაგრამ არც საქართველოს წარსულისადმი ინტერესი შენელებია არასდროს, არც ქართული ლიტერატურისადმი, არც მსახიობის შემოქმედება წარმოედგინა მტკივნეული თანადროული საკითხების სცენაზე წარმოჩინების გარეშე. მუდამ ფართო იყო მისი აზროვნების არე. დიდმნიშვნელოვნად მიაჩნდა მსახიობის განსწავლულობა, ქვეყნის საჭირბოროტო საკითხებში ჩახედულობა, ვინაიდან სცენაზე გამოსვლა საზოგადო მოღვაწეობად ესახებოდა.

უჩვეულო ძალით შეიგრძნობდა ქართულ სიტყვას - „მსახიობი მეტყველების მასწავლებელიაო“, წერდა.

მისი ხმა ფოლადისა და ხავერდის იშვიათი, უჩვეულო შენაერთით გამოირჩეოდა. სიტყვა მისი მსუყე იყო, ამავე დროს, სადა, მოქნილი და საზეიმოდ შემართული. კეთილშობილ ქართულს უწოდებდა მის მეტყველებას ლევან გოთუა.

სცენიდანაც კითხულობდა, უპირატესად, პროზას - ილია ჭავჭავაძეს, დავით კლდიაშვილს, ნიკო ლორთქიფანიძეს, მიხეილ ჯავახიშვილს... განსაკუთრებით საყვარელი და ახლობელი მისთვის იყო ილიას სიტყვა და საერთოდ პიროვნება.

ეფექტები და ჩუქურთმები არასოდეს იტაცებდა. სათქმელი იმდენი ჰქონდა და ეს სათქმელი იმდენად აღელვებდა, რომ ჩუქურთმებისთვის არ ეცალა. მისი აზროვნება სიღრმივ იყო მიმართული, ამიტომ სისადავისკენ ილტვოდა. ძნელად მოსაპოვებელ სისადავეს ფლობდა.

დაუღალავად იცოდა მიზნისაკენ სვლა, დაბრკოლების მიუხედავად. ეს არც სწორხაზობრიობას ნიშნავს, არც დიპლომატიაზე უარის თქმას. პირიქით, მოწინააღმდეგეს ზოგჯერ ისე გაუსხლტებოდა თურმე ხელიდან, მოსაზრებასაც რომ ვერ მოასწრებდა.

ერთი შეხედვით ალაგმავდა ავის განმზრახველს, ასეთი იყო თეატრის მართვის მისი სისტემაც. თეატრი კი მოუსვენარი, მუდამ მშფოთვარე და ძალზე რთული ორგანიზმია...

როგორ იცოდა იმის დაცვა, რისიც სჯეროდა! როგორ გადაარჩინა თავის დროს ლ. გოთუას პიესა „მეფე ერეკლე“!

წერდა, მისი წერილები ახლა უკვე ერთ კრებულშია თავმოყრილი. ეს კრებული მისმა შვილმა, ნანა ღამბაშიძემ შეადგინა.

წერდა პრობლემურ წერილებს, შემოქმედებით პორტრეტებს, რეცენზიებსაც კი. ყველგან და ყოველთვის იცავდა თეატრისა და მსახიობის შემოქმედების მაღალ მოქალაქეობრივ დანიშნულებას, სიტყვის პატივისცემას მოითხოვდა, ეთიკური პრინციპების დაცვას.

მისთვის მსახიობის მოღვაწეობა სცენით არ შემოიფარგლებოდა. თვითონ იყო საუკეთესო მაგალითი გულმხურვალე მონაწილეობისა გასვლით სპექტაკლებში, სოფლის კლუბებში, სკოლებში, ღია ცის ქვეშ - ყველგან, სადაც კი საზოგადოებრივი ასპარეზის მსგავსი რამ გამოჩნდებოდა.

სიკეთისა და მომხიბლაობის ელფერი ყველა მის ქმნილებას დაკრავდა, ვინაიდან თვით შ. ღამბაშიძის პიროვნება იყო წარმოუდგენელი ამ თვისების გარეშე. თუ გმირი კეთილშობილი იყო, ეს თვისება განსაკუთრებით აძლიერებდა მისი პიროვნების ზნეობრივ საფუძველს. თუ კეთილშობილებით არ გამოირჩეოდა, განსაკუთრებით საშიშს ხდიდა მას, ვინაიდან ასეთ შემთხვევაში მომხიბლაობა ნამდვილად ძალზე სახიფათოა. სანიმუშოდ მისი სოლომონ ისაკიჩის გახსენებად საკმარისია. ეს არ იყო მხოლოდ ერთი კონკრეტული დროისა და ქვეყნის ადამიანის სახე. ეს იყო აგრეთვე არსი ისეთი საშინელი მოვლენისა, როგორიცაა ფულის დიდება და უმთავრეს ძალად მისი აღიარება. ყველაფერი ჩემთვის მინდა: ფული, შემდეგ საზოგადოებრივი მდგომარეობა, რომელსაც ვიყიდო. შემდეგ სახელი, რომელსაც ასევე ვიყიდი. შემდეგ... ასეთი საზარელი სურვილით შეპყრობილი ადამიანი ისეთი სიმპათიურიც შეიძლება იყოს, როგორც შ. ღამბაშიძის სოლომონი იყო. ამით მისი არსი არ იცვლება. პირიქით, მოვლენა უფრო საშიში ხდება.

პროფესიონალი იყო. თავისი ხელოვნების ყველა საიდუმლო იცოდა. თეთრ ძაფებს ვერ აღმოუჩენდით.

მის გმირსა და მაყურებელს შორის ადვილად აღმოცენდებოდა ხოლმე ახლო ნაცნობობის ატმოსფერო, ვინაიდან იმთავითვე თანაგანცდისაკენ ილტვოდა.

არასოდეს გამოსულა სცენაზე ზრდილობისთვის, მოვალეობით ან იძულებით. მსახიობობა მიაჩნდა საზოგადო მოღვაწეობად, რომლისთვისაც თუკი რამ ძალა გააჩნია, უნდა გაიღოს. მოქალაქეობრივი იდეალებისათვის სულიერ ძალათა გულუხვი ხარჯვა სიხარულის მომტანი იყო მისთვის. მხოლოდ პროფესიის სიყვარულს არ ჰქონდა აქ გადამწყვეტი მნიშვნელობა. აქ იყო კიდევ უზომო სიყვარული იმ ადამიანებისადმი, დარბაზს რომ ავსებდნენ. მაყურებელი გრძნობდა მსახიობის მისდამი სიყვარულს, ესეც შ. ღამბაშიძის დიდი ძალა იყო.

შ. ღამბაშიძე ინტელიგენტი მსახიობი იყო, იმავ დროს, ბავშვივით გულუბრყვილო და უშუალო, უიშვიათესი შენაერთი ყველა დროისათვის. სიკეთე, რომელსაც ასხივებდა მისი პიროვნება, ყველა დროის პროგრესული საზოგადოების აუცილებელი მოთხოვნილებაა. 

შ. ღამბაშიძის მართალი შემოქმედება მაყურებელთა რამდენიმე თაობას არწმუნებდა სცენიდან თქმულის ჭეშმარიტებაში. კიდევ უფრო მეტს - ეკრანიდან, ვინაიდან ფირზე აღბეჭდილი ნაწარმოების სიცოცხლე უფრო ხანგრძლივია. ფირზე შემონახული შ. ღამბაშიძის სახეები, შესაძლოა, მრავალი წლის შემდეგაც გამოდგნენ მხატვრული სიმართლის ნიმუშებად.

ჰქონდა უნარი გულმხურვალე სიტყვით მიემართა საზოგადოებისათვის. კ. მარჯანიშვილის ნეშტსაც ხომ ის შეეგება თეატრთან და სიტყვაც უთხრა. დაკრძალვის დღესაც უკანასკნელი გამოსათხოვარი მას მიანდვეს. რა მშვენიერი სიტყვა უთხრა უშანგის მისი დაკრძალვის დღეს...

უდიდესი პასუხისმგებლობის გრძნობა იყო მისი მამოძრავებელი, საქმისა და ადამიანის პატივისცემის გრძნობა.

მის ლექსიკონში არ არსებობდა სიტყვა „არ მცალია“, „ვერ მოვალ“, „სხვა დროს დამირეკეთ“... ყოველთვის ეცალა, ყველაფერი შეეძლო, ყველაფერი უნდოდა. საკუთარი საქმისადმი თავგანწირული სიყვარული შეუძლებელს შეაძლებინებდა ხოლმე. ყველაზე ხშირად თავისთვის, ალბათ, ეს ორი სიტყვა უთქვამს - „ვალდებული ვარ.“

მართლაც, თუკი რამ გააჩნდა, ყველაფერი თეატრისთვის გაიღო. არ იყო შემთხვევითი, რომ ეს ძალა სცენაზე გამოელია - იმ დღეს, როდესაც მარჯანიშვილის თეატრმა პირველად უჩვენა მაყურებელს შილერის ტრაგედია „მარიამ სტიუარტი“, სადაც ის შრუსბერის როლს თამაშობდა. ვინ წარმოიდგენდა, რომ იმ დღეს პრემიერაზე მიმავალი, იგი ამთავრებდა შემოქმედებასაც და სიცოცხლესაც.

ეს მოხდა 1955 წლის 18 მაისს. მაშინ ის მხოლოდ 56 წლისა იყო.

ყველა ადამიანის სიცოცხლეს უწერია დასასრული. შ. ღამბაშიძის სიცოცხლე სცენაზე დასრულდა. მსახიობის სიცოცხლისთვის უკეთესი დასასრული არ არსებობს.

 

სუბოტიცას საბავშვო თეატრების საერთაშორისო ფესტივალის შესახებ

როცა გაზაფხულზე მივიღე წერილი, რომ სექტემბრის ბოლოს სერბეთში, ქალაქ სუბოტიცას საბავშვო თეატრების საერთაშორისო ფესტივალსა და ფორუმზე მეპატიჟებოდნენ, ძალიან კი გამიხარდა, მაგრამ მაინც ბოლომდე არ მჯეროდა, რომ წასვლას მოვახერხებდი. პანდემიისა და "გამოკეტილობის" გადამკიდე, ვეღარც წარმომედგინა, თუ შეიძლებოდა ამდენი ხალხი კიდევ ერთად შეკრებილიყო, გვესაუბრა ხელოვნებაზე, საინტერესო თემებზე, ერთმანეთისთვის ჩვენ-ჩვენი ამბები გაგვეზიარებინა. ფესტივალზე დასწრება, ფორუმში მონაწილეობა ჩემთვის სუფთა ჰაერის ჩასუნთქვასავით გამოდგა; ხელახლა დავრწმუნდი, რომ სწორ გზას ვადგავარ და ის, რის გაკეთებასაც ვცდილობ, ძალიან მნიშვნელოვანია.

დიდი მადლობა თბილისის მოზარდ მაყურებელთა თეატრს და მის სამხატვრო ხელმძღვანელს, დიმიტრი ხვთისიაშვილს, რომელიც ყოველთვის მეხმარება და ხელს მიწყობს პროფესიულ წინსვლაში. რომ არა ეს თეატრი, მე ვერ აღმოვაჩენდი საბავშვო თეატრის ასეთ საინტერესო სამყაროს და არც მის კვლევას შევუდგებოდი.

სუბოტიცა ულამაზესი პატარა ქალაქია სერბეთის ჩრდილოეთ ნაწილში, უნგრეთის საზღვართან ახლოს. მრავალი წლის განმავლობაში ეს მხარე უნგრეთის შემადგენლობაში შედიოდა და ქალაქის იერ-სახისა და ხასიათის ჩამოყალიბებაში ამ ფაქტორმა მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა.

საბავშვო თეატრების საერთაშორისო ფესტივალს საფუძველი 1994 წელს ჩაეყარა. ყოველი წლის სექტემბრის ბოლო კვირას სუბოტიცა მასპინძლობს წარმოდგენებს, რომლებიც განკუთვნილია 18 წელზე ნაკლები ასაკის აუდიტორიისთვის. თეატრალური დადგმების გარდა, ამ დროს ქალაქში სხვა ღონისძიებებიც იმართება: გამოფენები, კინო ჩვენებები, ქუჩის სანახაობები, მასტერკლასები და ვორქშოპები მასწავლებლებისთვის, სემინარები თეატრალურ სფეროში მომუშავე პროფესიონალებისთვის, წიგნების პუბლიკაციათა კრებულებისა და თეატრალური ჟურნალების პრეზენტაციები და სხვა.

ფესტივალის ერთ-ერთი დიდი მხარდამჭერია Assitej-ისა და UNIMA-ს (Union Internationale de la Marionnette) სერბეთის ნაციონალური ცენტრები, ასევე სერბეთის ფესტივალთა ასოციაცია SEFA, რომელიც თავის მხრივ ევროპის ფესტივალთა ასოციაციის წევრია. ფესტივალს ფინანსურად უზრუნველყოფს სერბეთის კულტურის სამინისტრო, რეგიონის კულტურის განყოფილება და ქალაქის საკრებულო, აგრეთვე საელჩოები, კულტურის საერთაშორისო ცენტრები, სპონსორები. უფრო დაწვრილებითი ინფორმაციისთვის შეგიძლიათ ფესტივალის გვერდს ეწვიოთ

http://www.lutfestsubotica.net/en/about-us

ქალაქ სუბოტიცაში საბავშვო თეატრების საერთაშორისო ფესტივალი წელს ოცდამერვედ გაიმართა, საბავშვო თეატრის მკვლევართა საერთაშორისო ფორუმი კი - მეთორმეტედ. წლების განმავლობაში ფესტივალში მონაწილეობა მიუღია თითქმის 50 ქვეყნის ხუთასზე მეტ თეატრალურ დასს.

წელს ფესტივალში მონაწილეობა მიიღეს დასებმა: სერბეთიდან, ბოსნია-ჰერცეგოვინიდან, ხორვატიიდან, უნგრეთიდან, ბულგარეთიდან, ჩეხეთიდან, სლოვაკეთიდან, გერმანიიდან, ისრაელიდან და ბრაზილიიდანაც კი. ფესტივალის ძირითადი პროგრამა საკონკურსო იყო, გამარჯვებულები კი ჟიურიმ გამოავლინა; საინტერესოა, რომ ღვაწლმოსილ თეატრალურ მოღვაწეებთან ერთად, სპექტაკლებს საბავშვო ჟიურიც აფასებდა.

სერბეთში და, საზოგადოდ, მთელ ბალკანეთში, ძალიან პოპულარულია ტრადიციული თოჯინების თეატრი და კარგი პროფესიული სკოლაც აქვთ. ფესტივალზე წარმოდგენილი სპექტაკლების დიდი ნაწილი თოჯინური და არავერბალური იყო, ძირითადი პრემიებიც სწორედ თოჯინურ დადგმებს მიაკუთვნეს. ჯილდო საუკეთესო სპექტაკლისთვის წელს ჩეხეთიდან ჩამოსულმა თეატრმა „დრაკ“-მა მიიღო „მძინარე მზეთუნახავისთვის“.

ორი პრემია - საუკეთესო რეჟისურისა და ორიგინალური მუსიკალური გაფორმებისთვის მიენიჭა თოჯინურ სპექტაკლს „ბემბი“, სერბეთის ქალაქ კრაგუევაცის თოჯინების თეატრი. ფორმის თვალსაზრისით საინტერესო, ლაკონიურ და დახვეწილ სპექტაკლში 6 მსახიობი/მეთოჯინე მონაწილეობს. ანატომიური სიზუსტით შექმნილ, სხვადასხვა ზომის თოჯინებს თეთრ სამოსში გამოწყობილი მსახიობები ცოცხალი მუსიკის თანხლებით ათამაშებენ. მუსიკალური ინსტრუმენტები ოსტატურადაა „დამალული“ დეკორაციაში, თუმცა აქ ყველაფერი თამაშის ე.წ. ღია წესს ემორჩილება - პატარა მაყურებელი ნათლად ხედავს რა როგორ ხდება. თოჯინების თეატრისათვის ჩვეული შავი ჩაცმულობის ნაცვლად, აქ ყველაფერი თეთრია.

საბავშვო ჟიურის ფავორიტი უნგრული თოჯინების თეატრის სპექტაკლი „ოზი“ გახდა (რეჟისორი რობერტ მარკო). ჯილდო საუკეთესო სცენოგრაფიისთვის ამ სპექტაკლის მხატვარმა, სვილა ველიჩკოვამ მიიღო.

მართალია ფრანკფურტიდან ჩამოსული დასისთვის, “Gruene Sosse” პრიზი არ გადაუციათ, მაგრამ მათი არავერბალური წარმოდგენა „სამგზის ხელმწიფე“ დიდი თუ პატარა მაყურებლის უპირობო ფავორიტად იქცა. მთელი დარბაზი, დიდიც და პატარაც, ჩართული იყო პატარა ეტიუდებზე აგებულ, ერთსაათიან წარმოდგენაში, რომელიც სამი მეფის ამბავს მოგვითხრობდა; მათ ერთ სახლში - საზიარო სამეფოში უწევთ ცხოვრება და მუდმივად ძალაუფლების გაყოფას ცდილობენ: ვერ იყოფენ ვერც ბალიშს, ვერც გვირგვინს და მით უმეტეს, ვერც სახელმწიფოს. სპექტაკლში არ არსებობს მეოთხე კედელი, მსახიობები კლოუნადის ჟანრის პრინციპებს არ ღალატობენ და აქტიურ ინტერაქციაში არიან მაყურებელთან, დროდადრო ლაპარაკობენ თავიანთ გამოგონილ ენაზე, რომელიც ყველა ბავშვისთვის და უფროსი მაყურებლისთვისაც აბსოლუტურად გასაგებია. ტექნიკურად საოცრად ზუსტად გააზრებული და გამართული წარმოდგენა ერთი წამით მოწყენის, ყურადღების მოდუნების საშუალებას არ გაძლევს. ერთი შეხედვით თითქოს მარტივ თეატრალურ ეტიუდებზე აგებული სცენები ერთ მთლიანობად იკვრება.

როგორც წესი, მსახიობების ასაკზე ხაზის გასმა უხერხული მგონია, მაგრამ ამ შემთხვევაში აუცილებლად უნდა აღინიშნოს, რომ სამივე მონაწილე თითქმის 70 წლისაა და სამივე შესაშურ ფიზიკურ ფორმაშია. შეიძლება ითქვას, სცენიდან გაუსვლელად ისე ითამაშეს ერთსაათიანი სპექტაკლი სრული დატვირთვით, დაღლას ვერც შეამჩნევდი. სპექტაკლის მსვლელობისას, ვცდილობდი გამეხსენებინა მათზე თუნდაც ოცი წლით უმცროსი ქართველი მსახიობები, რომლებიც ასეთსავე მაღალ დონეზე, საქმის ასეთი სიყვარულით ითამაშებდნენ ბავშვებისთვის განკუთვნილ სპექტაკლს ჩემს ქვეყანაში. პირადი საუბრისას გაირკვა, რომ ვილი ქომბრეჰერი, სიგი ჰეროლდი და დეტლიფ კოლერი უკვე ამზადებენ თავიანთ შემცვლელებს, რომ წარმოდგენა არ მოკვდეს და დიდხანს იცოცხლოს.

ფესტივალის ალბათ ყველაზე ორიგინალური სპექტაკლი იყო სლოვაკური თეატრის „ოდივოს“ წარმოდგენა „აერო“, რომელმაც ჟიურის სპეციალური ჯილდოც მიიღო ორიგინალური გადაწყვეტისთვის. უსიუჟეტო და საკმაოდ მარტივი ფორმის წარმოდგენამ პატარა მაყურებლის აღტაცება გამოიწვია - რამდენიმე მძლავრი ვენტილატორის, ფენებისა და საქაჩი ტუმბოების მეშვეობით წარმოდგენის მონაწილეები აცოცხლებდნენ პარკებს, ბურთებს, ბუშტებს და ა.შ. სანახაობა სულ პატარა მაყურებელზეა გათვლილი (1,5+), თუმცა უფროსებისთვისაც საინტერესო აღმოჩნდა.

ფესტივალის მაყურებელმა ასევე იხილა მასპინძელი თეატრის - სუბოტიცას მოზარდ მაყურებელთა თეატრის წარმოდგენა „თეატრს - სიყვარულით“, „ტყის სულები“ ეკოლოგიურ თემაზე - ბრაზილიიდან, თოჯინური „გული“ - ისრაელი, ბოსნია-ჰერცეგოვინის თოჯინების თეატრის საგანმანათლებლო მუსიკალური წარმოდგენა „პეტია და მგელი“ სერგეი პროკოფიევის ნაწარმოების მიხედვით, რომელიც საინტერესო სცენოგრაფიითა და კოსტიუმებით გამოირჩეოდა - მთელი დეკორაცია ერთი დიდი სანოტო ფურცელია, პროკოფიევის ნაწარმოების ნოტებით, რომელიც ზოგიერთ ადგილას ელვა შესაკრავით იხსნება და პერსონაჟები ამოდიან. ამ თეთრ ქსოვილზე დროდადრო ჩნდება ვიდეოპროექციაც, რაც ძალიან ეფექტურია და ლამაზი. ამ ნოტებისა და პარტიტურის სამყაროში მუსიკალური ინსტრუმენტებიც თამაშობენ და უზარმაზარი, ადამიანზე დიდი ზომის თოჯინები. „პეტია და მგელი“ 5+ ასაკის მაყურებლისთვისაა განკუთვნილი და საგანმანათლებლო დატვირთვასაც ატარებს, რადგან წარმოდგენის მსვლელობისას მაყურებელს უხსნიან რომელი ინსტრუმენტი ჟღერს, როგორი ტიპის საკრავია, რომელს რა ჟღერადობა აქვს და ა.შ. 

ფესტივალის ფარგლებში, 20-22 სექტემბერს, ჩატარდა საბავშვო თეატრის მკვლევართა მე-12 საერთაშორისო ფორუმი. ამ სამი დღის განმავლობაში სუბოტიცაში თავი მოიყარა 30-ზე მეტმა თეორეტიკოსმა და პრაქტიკოსმა 16 ქვეყნიდან: სერბეთი, ხორვატია, ბოსნია-ჰერცეგოვინა, სლოვენია, ავსტრია, ირლანდია, დანია, ნორვეგია, პოლონეთი, რუსეთი, ლიეტუვა, საქართველო, ირანი, ინდოეთი, ახალი ზელანდია. თითქმის ყველამ შეძლო სერბეთში ჩამოსვლა და მხოლოდ რამდენიმე მონაწილე ჩაერთო ზუმის მეშვეობით. წლევანდელი ფორუმის მთავარი თემები იყო: ესთეტიკურ კატეგორიათა აღქმა და ანალიზი საბავშვო/საყმაწვილო თეატრებში, თეატრი და განათლება, ბავშვის აღქმა - ბავშვი, როგორც მაყურებელი, თეატრალური ფესტივალები და სარეპერტუარო პოლიტიკა საბავშვო/მოზარდ მაყურებელთა თეატრებში.

ამ 3 დღის განმავლობაში, ფორუმზე დამსწრე თეატრის თეორეტიკოსებიცა და პრაქტიკოსებიც ვმსჯელობდით თანამედროვე საბავშვო/საყმაწვილო თეატრის ახალი ფორმების, თეატრალური პედაგოგიკის შესახებ, იმაზე, თუ რა როლი აკისრია ხელოვნებასა და ციფრულ ტექნოლოგიებს თანამედროვე მაყურებლის ცხოვრებაში. სამუშაო ენები: სერბული და ინგლისური.

პირველივე დღეს გამოიკვეთა რამდენიმე ძირეული პრობლემა და საკითხი, რომელიც როგორც აღმოჩნდა, ბევრ ქვეყანაში მწვავედ დგას - სარეპერტუარო პოლიტიკა, დრამატურგიის სიმცირე, კომპრომისული შემოქმედებითი გადაწყვეტები და ექსპერიმენტულ დადგმათა სიმწირე საბავშვო თეატრებში. საინტერესოდ მეჩვენა ხორვატი კოლეგის, ვესნა კოსეც ტორიანაცის მოხსენების ერთი მონაკვეთი - მან სკოლის ასაკის აუდიტორია თეატრის მიერ შეთავაზებული რეპერტუარის მიხედვით, პირობითად სამ ჯგუფად დაყო: ე.წ. ზღაპრის ასაკი (7-10 წელი), სათავგადასავლო ნაწარმოებების ასაკი (12-15) და მოზარდობის ასაკი (16+) - საბავშვო თეატრები ცდილობენ რაც შეიძლება დიდხანს ამყოფონ მაყურებელი ზღაპრების კატეგორიაში, რადგან ოდნავ უფროსი ასაკის მაყურებლისთვის შესაბამისი რეპერტუარის სიმცირეს განიცდიან. სერბმა ბრანისლავა ტრიფუნოვიჩმა კი ძალიან საინტერესო კვლევა წარმოგვიდგინა ციფრული თაობის შესახებ. მან თანამედროვე მაყურებლებს ე.წ. „ციფრული აბორიგენები“ უწოდა; ასეთი ბავშვები დაბადებიდანვე კარგად იცნობენ გაჯეტებს, ისინი უკვე ციფრულ სამყაროში გაჩნდნენ და მათთვის უცხოა ის რეალობა, რომელშიც ჩვენ გავიზარდეთ. ამ თაობისთვის დამახასიათებელია ის, რომ პარალელურად რამდენიმე საქმის კეთება შეუძლიათ, მაგრამ ასევე ადვილად ივიწყებენ მიღებულ ინფორმაციას. ერთ-ერთი მთავარი პრობლემა კი ის არის, რომ ასეთი ბავშვებისთვის წარმოდგენებს დგამენ ე.წ. „ციფრული იმიგრანტები“ - იმ თაობის წარმომადგენლები, რომლებიც კარგად არ იცნობენ (და ხშირად სურვილიც არ აქვთ, გაიცნონ) თანამედროვე მოზარდების სამყაროს, არ ითვალისწინებენ მათ ინტერესებს და აღქმის განსხვავებულ კუთხეს. ბრანისლავამ 11-18 წლის ბავშვების ჯგუფი იკვლია; მათი ცხოვრების, დროის, ინტერესების 100% დაკავშირებულია ციფრულ ტექნოლოგიებთან. ნახევარზე მეტს თეატრი საერთოდ არ აინტერესებს. ძირითადი მიზეზი კი იმაში მდგომარეობს, რომ თეატრი ამ ასაკისთვის ადეკვატურ რეპერტუარს არ სთავაზობს. ეს პრობლემა ჩვენთანაც მწვავედ დგას, თუმცა გადაჭრის გზებზე ცოტა ვინმე თუ ფიქრობს.

როგორ მოვიზიდოთ ამ ასაკის მაყურებელი თეატრში? ცხადია, მისთვის საინტერესო მასალისა და ფორმის შეთავაზების გზით. თანაც აუცილებლად უნდა გავითვალისწინოთ, რომ ციფრული თაობა არასოდეს გადადგამს ნაბიჯს უკან, ისინი მხოლოდ წინ მიიწევენ, მათთვის არასოდეს იქნება ბოლომდე მისაღები და საინტერესო ჩვენთვის ჩვეული თეატრალური ფორმები. რაც უფრო მალე მივიღებთ და გავიაზრებთ ამ ფაქტს, მით უფრო სწრაფად შევძლებთ ადეკვატური გზების ძიებას. ბრანისლავას აზრით, ერთ-ერთი გამოსავალი შეიძლება იყოს ახალგაზრდა რეჟისორების (ისევე, როგორც მუსიკოსების, დრამატურგების, მხატვრების და ა.შ) საბავშვო-საყმაწვილო თეატრებში მეტად დასაქმება, ციფრული ტექნოლოგიების გამოყენება.

მართალია, ბრანისლავა ტრიფუნოვიჩი სერბულ გამოცდილებას გვიზიარებდა, მაგრამ ფაქტია, რომ საქართველოშიც (და ალბათ ბევრ სხვა ქვეყანაშიც) ანალოგიური მდგომარეობაა - თუ თეატრი არ აუბამს ფეხს თანამედროვე ტენდენციებს, არ ადაპტირდება, მაყურებლის დიდ ნაწილს დაკარგავს. რა გასაკვირია, რომ ამ კვლევამ უფროსი თაობის თეატრმცოდნეთა და რეჟისორ-მსახიობთა გარკვეული გაღიზიანება, აზრთა სხვადასხვაობა გამოიწვია, დისკუსიისას დაისვა საკითხი - ხომ არ მოსპობს ასეთი მიდგომა თეატრის ძირეულ ფუნდამენტს, სცენოგრაფიას და სხვა მხატვრულ გამომსახველობით საშუალებებს? ცხადია, ეს მოსაზრებაც არ არის აზრს მოკლებული, თუმცა ზომიერებითა და სათანადო ბალანსით მაინც შეიძლება სასურველ შედეგს მიაღწიო.

ბევრი საინტერესო რამ ითქვა თეატრალური პედაგოგიკის შესახებ. პერნილე ველენტ სორენსენმა (დანია) გაგვიზიარა თავისი კვლევის შედეგები; კვლევას შეიძლება პირობითად ვუწოდოთ „სად ზიხარ შენ?“ - წარმოდგენის შემდეგ პერნილე ბავშვებს სთხოვდა დაეხატათ თავიანთი ადგილი თეატრში, სად ისხდნენ სპექტაკლის მსვლელობის დროს და სად ვითარდებოდა მთავარი მოვლენა. ბავშვების ნახატების მიხედვით, მკვლევარი ცდილობს გაჰყვეს იმ პროცესს, როდესაც ერთი ინდივიდი (ამ შემთხვევაში ბავშვი-მაყურებელი) მაყურებელთა ჯგუფის, აუდიტორიის ნაწილი ხდება, როგორია ამ დროს მისი აღქმა, შინაგანი მდგომარეობა, როგორ ეზიარება  იგი ხელოვნების ნიმუშს, როგორ გადაიქცევა ერთი ბავშვი კრებითი სახელის - აუდიტორიის ნაწილად.

საინტერესო იყო ჩემი სარატოველი კოლეგის, ანასტასია კოლესნიკოვას თემა „სპექტაკლის ანალიზი თამაშის მეშვეობით“. ნასტია სარატოვის მოზარდ მაყურებელთა აკადემიური თეატრის სალიტერატურო ნაწილის გამგეა და აქტიურად არის ჩართული საგანმანათლებლო საქმიანობაშიც, რაც სკოლებთან მჭიდრო თანამშრომლობას გულისხმობს, (რაზეც ჩვენი თეატრები სამწუხაროდ თავს არ იწუხებენ).

ფორუმის საპატიო სტუმარი გახლდათ მარიონეტი, სახელად მოჟი და მისი ავტორიცა და შემსრულებელიც, ტეა კოვშე (სლოვენია). მოჟიმ პირველივე ნახვისას შეაყვარა თავი ჩვენს „ზრდასრულ“ საზოგადოებას. ტეამ თოჯინა და მისი მინიატურული ოთახი პანდემიის დასაწყისში, ერთ-ერთი პირველი „ჩაკეტილობისას“ შექმნა; ამგვარად ის თითქოს გამოეთხოვა რამდენიმე ხნით ადრე გარდაცვლილ ბაბუას, რომელსაც სიცოცხლის ბოლო წლებში ფსიქიკური პრობლემები დაეწყო. მოჟი (თარგმანში პატარა კაცუნას ნიშნავს) ძალიან მომხიბვლელი ხანშიშესული მამაკაცია, რომელიც თავის ენაზე, გაურკვეველი შორისდებულებით ლაპარაკობს და მღერის კიდეც. ტეა და მოჟი მცირე აუდიტორიისთვის, სხვადასხვა სივრცეში მუშაობენ, პატარა ამბებსა და სიუჟეტებს ჰყვებიან. ეს არის მარიონეტული თეატრისა და თერაპიის ერთგვარი სინთეზი, რომლის მეშვეობითაც ბავშვებს შეიძლება ერთი შეხედვით ძალიან რთულ თემებზე, მათთვის გასაგები ენით ესაუბრო. ტეას და მოჟის შემთხვევა ერთი პატარა მაგალითია, თუ როგორ შეიძლება განვითარდეს დამოუკიდებელი მცირემასშტაბიანი თეატრალური იდეა და საინტერესო პროექტად იქცეს. მოჟის შესახებ მეტი ინფორმაცია შეგიძლიათ მის ვებგვერდზე წაიკითხოთ. https://www.mozi.space/about

რასიზმი და დემოკრატიული ღირებულებები საბავშვო თეატრში, თეატრალური კრიტიკა, სარეპერტუარო პრობლემები, თანამედროვე ტექსტების დეფიციტი, დამოუკიდებელი საბავშვო თეატრების ყოფა და პანდემიით გამოწვეული ფინანსური სირთულეები, კომერციული ე.წ. შემოსავლიანი პროექტები და მხატვრული ექსპერიმენტი, თეატრალური ფესტივალები, თეატრი სკოლაში და სკოლა თეატრში, საბავშვო და „არასაბავშვო“ თემატიკა, თეატრი ბავშვებისთვის დედაქალაქისა და დიდი ქალაქის ფარგლებს გარეთ ანუ უთეატროდ გაზრდილი თაობები და სხვა - ეს ამ სამი დღის განმავლობაში განხილული თემების არასრული ჩამონათვალია. მიხარია, რომ მეც მოვახერხე მესაუბრა საბავშვო/მოზარდ მაყურებელთა თეატრების წარსულსა და დღევანდელ მდგომარეობაზე საქართველოში, საბავშვო დრამატურგიაზე და სარეპერტუარო პოლიტიკის პრობლემებზე, რაც ძალიან საინტერესო აღმოჩნდა ჩემი კოლეგებისთვის. ბევრი ვისაუბრეთ იმაზეც, რომ პოსტსაბჭოთა სივრცის საბავშვო და საუფროსო თეატრებიც თითქმის ყველა ქვეყანაში ერთნაირი გამოწვევების წინაშე დგანან: არასაკმარისი დაფინანსება, მოძველებული შემოქმედებითი მიდგომები, კულტურის პოლიტიკის არქონა და მრავალი სხვა.

სუბოტიცადან თბილისში იდეებით, სურვილებითა და გეგმებით დატვირთული დავბრუნდი, მაგრამ მოუცლელობის და სხვა ათასი საქმის გამო ამ შთაბეჭდილებების ერთად თავმოყრა და საჯაროდ გაზიარება აქამდე ვერ მოვახერხე. იმედი მაქვს, ამ გეგმებისა და იდეების მცირე ნაწილის განხორციელებას მაინც შევძლებ.

  

ნათელა ურუშაძე - ეროსი მანჯგალაძე - მონატრება

 

ეს მოხდა ისე მოულოდნელად, დაჯერება შეუძლებელი იყო... ფეხზე დადგა მთელი უბანი. წითელსარტყელიანი თეთრი მანქანები შემზარავი კივილით მოარღვევდნენ ქუჩებს მისი სახლისკენ, მანამდე კი მეზობელი ექიმები თავგამეტებით იბრძოდნენ მისი სიცოცლისათვის... ყველაფერი ამაო იყო.

წამსვე მოედო ქალაქს ამბავი. არ იჯერებდნენ. თბილისს არ სურდა დაჯერება, არც მის თეატრს, სადაც იმ საღამოს - 1982 წლის 26 იანვარს „რიჩარდ მესამეს“ თამაშობდნენ. წარმოდგენა წუთი-წუთზე უნდა დაწყებულიყო. ან როგორ გინდა დაიჯერო - დღეს, სამ საათზე, დიახ, ზუსტად სამ საათზე, ერთად იყვნენ მხატვარ რ.სტურუას დაკრძალვაზე, შვიდ საათზე კი აღარაა?!  ისე კი იყო უცნაური, რომ ამხანაგი სასაფლაომდე არ გააცილა... არ ჰგავდა ეს ეროსის, მაგრამ ხომ ხდება ზოგჯერ...

ის აღარ იყო. ამის შესახებ გამოუცხადეს მსახიობებს. გამოუცხადეს მაყურებელსაც. მათ შორის ზოგმა თეატრი დატოვა. დანარჩენები, ეტყობა, დაიბნენ და არ წასულან. მსახიობები თამაშობდნენ. როგორ? ვის ახსოვს... მხოლოდ ფიქრობდა ყველა დაძაბულად, გონს მოსვლას ცდილობდნენ, თავზე დამტყდარი უბედურების გააზრებას: რა მოხდა? ჯანმრთელ კაცს გული რამ გაუგლიჯა? ნუთუ დატვირთვამ? ნუთუ იმან, რომ წლების მანძილზე ისეთ როლებს თამაშობ, როგორიცაა ოიდიპოსი, ივანე მრისხანე, კენტი, ლოპესი, ბრუტოსი... ტრაგედიულ, კომედიურ, წამყვანსა და ეპიზოდურ როლებს, გიღებენ კინო და ტელეფილმებში, მიგყავს სპორტული გადაცემები, კითხულობ რადიოთი?.. დატვირთვა, მართლაც, უდიდესია, მაგრამ ხომ საამოა, როგორც საბუთი იმისა, რომ ყველასთვის ხარ სასურველი...

იქნებ იმან, რომ ბოლო ხანს ახალ დადგმებში არ აკავებდნენ? რა ვუყოთ მერე, ბევრს სხვა მის ტოლსაც აღარ აკავებდნენ. ხდება ხოლმე ასე თეატრში... ძნელი კია...

ისეც ხდება, რომ შენი თეატრის ასი წლის სიცოცხლის აღსანიშნავი კვირეულის არც ერთ წარმოდგენაში არ თამაშობ - იმ თეატრისა, შენი სულის ყველა ძალა რომ შეალიე! ხდება, ხდება... მაგრამ ასეთი დღესასწაული არ შეიძლება იყოს ადვილი...

მანამდე რომ მთელი წელი სცენაზე სულ არ გამოსულხარ, შენიშნა ვინმემ? რას იზამ... ხდება. უსაქმოდ მაინც ხომ არა ხარ - კინოშიც გიღებენ, ტელევიზია ხშირად გიწვევს, რადიოც, კინომსახიობთა ახალგაზრდული თეატრიც... სულ ცოტა ხნის წინ ამ თეატრის დირექტორობა ივალდებულა. რატომ? იმიტომ რომ, ახალგაზრდებმა და მათმა ხელმძღვანელმა, მიხეილ თუმანიშვილმა დახმარება სთხოვეს? რაღა თქმა უნდა, ამიტომაც - მის კეთილ გულში სხვისი გაჭირვება მყისვე ჰპოვებდა გამოძახილს, მაგრამ იმიტომაც, ალბათ, რომ ამ ხნის განმავლობაში დაგროვილ მის დაუხარჯავ ენერგიას გამოსავალი სჭირდებოდა. შემოქმედებითი დატვირთვა აუცილებელი იყო მისთვის ისევე, როგორც რუსთაველის თეატრის სცენის სივრცე, ასე ახლობელი, არადა მასშტაბურობა მისი ნიჭის თვისება იყო.

თეატრისაგან სულ უფრო ხშირად იყო თავისუფალი. რა მიზეზით? ამაზე საუბარი არ უნდოდა. არც სხვას აძლევდა ამის უფლებას. მას არ სურდა მოესმინა სიტყვა თანაგრძნობისა, მით უფრო - ღმერთმა დაიფაროს - შებრალებისა! მაგრამ, როდესაც მარტო რჩებოდა საკუთარ თავთან სახელგანთქმული მსახიობი და ამაყი ადამიანი - რაზე ფიქრობდა? წარსულისა და აწმყოს გააზრებას ცდილობდა, ალბათ წარმატების მიზეზებისა და საფუძვლების და ალბათ წარუმატებლობისაც. მით უფრო, რომ ასეთ წუთებს ავადმყოფურად განიცდიდა. ვერ ისწავლა იმ ხავსის გამოყენება, გაჭირვების ჟამს რომ ჩაეჭიდებიან ხოლმე იმისი გამოცდილების მქონე მსახიობები. გულისამაჩუყებელი იყო ეროსის დაბნეულობა ასეთ წუთებში. უცნაურად მომხიბლველი.

ოცნებობდა განუხორციელებელ მხატვრულ სახეებზე... რამდენი აზრი, რამდენი გრძნობა დაუგროვდა... რაღა თქმა უნდა, ეჭვის ჭიაც ღრღნიდა ეროსის: იქნებ მაყურებელს, ადრე რომ ასეთ სიყვარულს იჩენდა მისდამი, ის აღარც ახსოვს? იქნებ, დღევანდელ, მასზე ბევრად ახალგაზრდას, აღარც სჭირდება ისეთი ხელოვნება, თავის დროზე რომ დაამკვიდრა მისმა თაობამ - ღრმა აზრის, წრფელი განცდის, გარდასახვისა და ანსამბლისა, როცა მსახიობი სცენაზე პარტნიორისთვის არსებობს?... შესაძლოა...

რა საშინელი შეცდომაა! თურმე როგორ ყვარებია იგი მაყურებელს! თუ ასე არა, რამ წარმოშვა ადამიანთა ის ნიაღვარი, უსასრულოდ რომ მოედინებოდა იმ დღეებში და ავსებდა მის უბრალო საცხოვრებელს, რომელიც ვერც ყვავილებს და ვერც ცრემლებს ვეღარ იტევდა? დიახ, ეს იყო მაყურებელი, სწორედ მაყურებელი, იმიტომ, რომ აქ მოსულნი თანაგრძნობას უცხადებდნენ არა ოჯახის წევრებს და ნათესავებს (მათ ისინი არც იცნობდნენ), არამედ რუსთაველის თეატრის მსახიობებს. ამით უსიტყვოდაც იყო ნათელი, ვის გლოვობდნენ ისინი.

შაბათ ღამეს ის თეატრში გადაასვენეს. 31 იანვარს, 12 საათიდან ყველასთვის გაიხსნა თეატრის კარი, მდუმარე ხალხი კი დილიდან იდგა რუსთაველის გამზირის მთელ სიგრძეზე. ისინი დინჯად მოდიოდნენ, გაივლიდნენ სცენას, სადაც შემაღლებულზე ესვენა ყვავილებში ჩაფლული მსახიობი ეროსი მანჯგალაძე, რომელსაც ეთხოვებოდნენ. ჩადიოდნენ დარბაზში და იქ სხდებოდნენ. ვისთვისაც ადგილი აღარ დარჩა, ისინი ქუჩაში იდგნენ.

ქუჩას დარბაზთან მიკროფონი აკავშირებდა. იქიდან ისმოდა მუსიკა, რომელიც ადამიანის ამ ქვეყნიდან წასვლის საიდუმლოსა და დიდებულებას გამოხატავდა. მოისმოდა ეროსი მანჯგალაძის განსაცვიფრებელი სიძლიერისა და სილამაზის ხმა: პოეზია, პროზა, სცენები სპექტაკლებიდან... მოისმოდა იმათი ქვითინი, ვინც ავსებდა დარბაზს, სცენას, თეატრის ფოიეს - მსახიობები, რეჟისორები, მწერლები, მხატვრები, მუსიკოსები, გრიმიორები, ჩამცმელები, კაპელდინერები, სცენის მუშები... ერთმანეთში არავინ საუბრობდა, საპატიო ყარაულში უხმოდ ცვლიდნენ ერთი მეორეს - ოდნავ შესამჩნევი მოძრაობით ან თვალით ანიშნებდნენ მხოლოდ. მწუხარება მეფობდა აქ. ყველაზე ბუნებრივი მდუმარება იყო და ფიქრი. ყველა ფიქრობდა. რას ფიქრობდა? ვინ იცის... ალბათ ყველა თავისას, რაც პირადად მას აკავშირებდა ამ შესანიშნავ ადამიანთან და რაც მისთვის იყო ცნობილი. ეროსის მძიმე ბავშვობაზე და ნაადრევ დავაჟკაცებაზე, ჯერ კიდევ ჭაბუკი როგორ გადმოსცემდა რადიოთი მეორე მსოფლიო ომის შესახებ ცნობებს, პირველ მის სცენურ გმირებზე სტუდენტურ წარმოდგენებში: პარიზელი მეძონძე, ტეტერევი, კოლომიიცევი... იმ რთულ შემოქმედებით ბრძოლებზე, ანსამბლის თეატრის პრინციპების დამკვიდრებისთვის რომ მიმდინარეობდა 50-იან წლებში. შემოქმედებითი ერთმორწმუნეობის ბედნიერ ხანაზე. ისეთ მშვენიერ მის ქმნილებებზე, როგორიც იყო ფუჩიკისეული იოზებ პეშეკი, გვადი ბიგვა, დათვი გ.ნახუცრიშვილის „ჭინჭრაქაში“, ბოცო კალანდაძე გ.ხუხაშვილის „ზღვის შვილებში“, ირაკლი რაზმაძე ა.ჩხაიძის „ხიდში“ და კიდევ მრავალი, ასეთ განსხვავებულ, თამამსა და მაღალმხატვრულ სცენურ სახეებზე... ვინც მასთან ერთად მუშაობდა წლების განმავლობაში, ალბათ იხსენებდნენ, როგორ ილტვოდა ეროსი ნათელი შემოქმედებითი მიზნისკენ, პიროვნების სიღრმეში მიმალული იმ სტიმულების აღმოჩენისკენ, პერსონაჟის ქცევებს რომ წარმართავენ ხოლმე. და როგორ უმძიმდა, თუ მათი აღმოჩენა არ ხერხდებოდა ან რეჟისორას ეს საერთოდ არ აინტერესებდა... როგორ იცოდა გრძნობის დაფარვა. მოყვასის სიყვარული. გულისხმიერება ხომ მოთხოვნილებად ჰქონდა ქცეული. რა საიმედო კაცი იყო. მოკრძალებული, მორცხვი, მომხიბლველი, რა ძნელია უიმისობა...

სცენაზე ეროსი მანჯგალაძის ყოფნის ამ უკანასკნელ წუთებში, გრძნობებითა და ფიქრით დატვირთულ ამ მდუმარებაში რუსთაველის თეატრის ჩვეული სიმართლე იყო - ამაღლებული განცდის სიმართლე. სცენის ხელოვანს ტიროდნენ. აქედან აღმოცენდა მოწოდება - ტაშით გავაცილოთო მსახიობი. დიდხანს ისმოდა ტაში.

შემდეგ შენობიდან გასვლა სთხოვეს ყველას. ახლობლები გამოეთხოვნენ ძვირფას ადამიანს და დაიწყო მისი ცხოვრების უკანასკნელი გზა...

ქუჩაში იდგა მაყურებელი. მწუხარე. საოცრად თავშეკავებული. თავაზიანად იპობოდა ხალხი შუაში, რომ გზა მიეცა იმათთვის, ვინც მის ცხედარს მოასვენებდა. ასე, დროდადრო შენაცვლებით, ახლა უკვე მაყურებელი მიასვენებდა მსახიობს იმ გრძელ გზაზე, რომელიც რუსთაველის თეატრიდან დიდუბის საზოგადო მოღვაწეთა პანთეონამდეა გასასვლელი.

ცოტა ხნით შეყოვნდნენ კინოსტუდია „ქართული ფილმის“ ძველი შენობის შესასვლელთან, სადაც კინომსახიობთა თეატრია. დიდი, შავი ფარდა ოდნავ ირხეოდა. ფოტოსურათზე ეროსი იღიმებოდა. შორით კი ზარის ხმა მოისმოდა, ხმადაბალი, გულისტკივილის გამომხატველი ზარი... ახლა მის კუბოს ამ თეატრის ახალგაზრდებმა შეუდგეს მხარი. მათ მოჰყვებოდა მაყურებლის ზღვა - მისი სამშობლოს ყველა კუთხიდან მოსული მოხუცები, ხანდაზმულები, ახალგაზრდები, მოზარდები, პატარა ბავშვები, რომლებიც უფროსებს რატომღაც თან წამოეყვანათ... წესრიგის დამცველები, რომლებსაც საქმე არ გასჩენიათ - დღევანდელი ხალხმრავლობა არ იყო ბრბო. აქ არ იყვნენ ცნობისმოყვარენი. იყო მაყურებელი, რამდენიმე თაობის თეატრალური მაყურებელი, რომელიც მსახიობისადმი თავის სიყვარულს გამოხატავდა, ეს იყო მადლობა იმის სამაგიეროდ, რაც მას ეროსის შემოქმედებით განუცდია, ეს იყო სიდიადე არა მარტო პირადად მისი, არამედ მისი პროფესიისაც - სიდიადე სცენის ხელოვნებისა!

ვისაც სიტყვით შეეძლო გამოეხატა თავისი სათქმელი, ისინი გამოვიდნენ სამგლოვიარო მიტინგზე თეატრში, შემდეგ პანთეონში, რადიოთი, ტელევიზიით, პერიოდული პრესის ფურცლებზე. ეთხოვებოდნენ მსახიობები, რეჟისორები, მწერლები, მხატვრები, სპორტსმენები... ყველას სიტყვაში იგრძნობოდა არა მარტო გულისტკივილი და სევდა, არამედ წრფელი სინანულიც - თურმე ყველამ რაღაც დააკლო... ამიტომ, იმ ღრმა შინაგან შეძრწუნებას, ვინც იცნობდა მას, და შესაძლოა, არც იცნობდა პირადად, აკეთილშობილებდა გრძნობა ზნეობრივი ამაღლებისა... იგი ბადებდა სურვილს - იყო სუფთა, კეთილი, გულისხმიერი... იყო კარგი ადამიანი.

ამ ქვეყნიდან მიმავალი მსახიობი ეროსი მანჯგალაძე არ ითხოვდა თანაგრძნობას. ის მოითხოვდა სიყვარულსა და პატივისცემას ყველას მიმართ, ვინც შემოქმედად დაბადებულა, ვინც საჭიროა ხალხისთვის. ყველა გრძნობდა ამას.

ნათელა ურუშაძე